50718
«Жас Қазақ» лагері жырақтағы қандастардың басын қосты
«Жас Қазақ» лагері жырақтағы қандастардың басын қосты
Кеше Ақмола облысы Бурабай ауданы Щучье көлінің оңтүстік-шығыс жағалауында орналасқан IQanat High School of Burabay мектебінде «Жас Қазақ» жазғы этно-лагерінің жабылу салтанаты болып өтті. «Отандастар қорының» ұйымдастыруымен екі аптаға жалғасқан бұл лагерьге әлемнің 8 елінен, атап айтсақ, АҚШ, Иран, Беларусь, Қытай, Қырғыз Республикасы, Өзбекстан, Моңғолия және Ресейден екі жүзге жуық этникалық қазақ балалары қатысты.
Шетелде туып-өскен, мектеп жасындағы қазақтарға ұлттық құндылықтарымызды дәріптеуге үндейтін бұл лагерьге келемін деушілер қатары жыл сайын артып келеді. Былтыр дәл осы мектепте өткен жазғы лагерьге 8 елден (Ресей, Өзбекстан, Франция, Моңғолия, Иран, Түркия, Қырғыз Республикасы және Қытай) келген 84 оқушы қатысқан болатын. Биыл бұл көрсеткіштің екі есеге артуы 2019 жылы қолға алынған бұл өміршең жобаның расында мәні зор, миссиясы үлкен екенін аңғартады. Әрі биыл лагерь жолдамасы өз аймағында белсенділік танытып жүрген оқушыларға оңай беріле салған жоқ. Оқушылар бірнеше кезеңді қамтитын түрлі байқауға қатысып, іріктеліп алынды. Жалпы, былтырмен салыстырғанда, биыл лагерь бағдарламасына енгізілген өзгеріс көп. Оқушылар асық ату, алтыбақан тебу, садақ ату, киіз үй құру, домбыра тарту, қазақ биін билеуді үйрететін дәрістерден бөлек мобилография курсын оқыды. Сонымен қатар Nazarbayev, М.Қозыбаев атындағы университет өкілдері елге оралып, оқуға түсемін деушілерге таныстырылым жұмыстарын өткізді. Одан бөлек, сегіз ордаға (әр ордада 25-28 баладан) бөлінген оқушылар спорттық жарыстарда өзара кім мықтыны анықтап, «Үздік орда» атағы үшін таласқа түсті. Оған қоса, қазақша мақал-мәтел айтудан жарысып, Қазақстан тарихына қатысты тест тапсырмаларын орындады.
орынға лайық деп танылды. «Мен Ташкент облысы Бостандық ауданына қарасты Айдаралы ауылынан келдім. Кішкентайымнан төл дәстүріміз бен төл өнеріміздің маңызын түсініп өскен мен көп мақал-мәтелді жатқа білемін. Негізі, бұл лагерьге бұрыннан келгім келіп жүрген. «Отандастар» қоры карантин кезінде оқушылар арасында байқау ұйымдастырғанда, жасым келмей тұрса да тіркеліп, қатысқан едім. Сол кезде ұйымдастырушылар маған «Ең жас талапкер» номинациясын берген еді. Былтыр өткен лагерьге қатты барғым келген еді, бірақ әкем уайымдап, жібермей қойды. Сол кезде «Әйтеуір бір барамын» деп ниет еткен едім. Биыл бұл мақсатым орындалып, көпшілік ауызынан тастамай айтып жүрген жазғы лагерьге келгеніме қатты қуаныштымын. Дәрістер мен сайыстар кезіндегі қызу бәсекені айтпағанда, жалпы лагерь ішіндегі атмосфера ерекше. Мен биыл тек бір бағытта өте ме деп ойлаған едім. Сайып келгенде, лагерь бағдарламасы мен ойлағаннан да қызықты болып шықты», – дейді Нұргүл.
Айта кетерлігі, ұйымдастырушылар қандастар бір-бірін танысын, етене аралассын деген мақсатпен бір бөлмеге төрт түрлі елден келген қандастарды орналастырған. Нұргүл аз уақыт ішінде Моңғолия, Ресей, Қырғыз Республикасынан келген бөлмелестері айнымас досқа айналып үлгергенін айтады. «Өз аймағымызда ұстанатын салт-дәстүрлеріміздің ерекшеліктерін айтып, бар білетінімізді ортаға салдық. Сегіз елден келген қандастармен достасқан бір бөлек. Бірақ біз бұл лагерьдің арқасында өзіміз туып-өскен жер – Өзбекстаннан келген өзге оқушылармен танысып, достасып кеттік. Мұнда біздің ауданнан алты оқушы, ал Науаиден сегіз оқушы келді. Ташкенттен келген бірнешеу бар. Бір қызығы, біз бір-бірімізді танымаймыз. Сондықтан расында бұл лагерьдің бізге берері мол болды», – дейді Нұргүл.
Ерекше атап өтетін жайт, Нұргүл үш апта бұрын Астанада өткізілген «Қазақстан – атажұртым, қасиетім – ана тілім» халықаралық олимпиадасында үздіктер қатарына ілініп, Қорқыт Ата атындағы Қызылорда университетінің грантын ұтып алыпты. Қазақстанға келгелі ерекше күй кешіп жүрген ол Қазақстанда оқу арманы орындалғанына әлі сенбей жүргенін айтады. «Атажұртымызды ерекше қадірлейтініміз жүзімізден-ақ байқалып тұрған шығар. Өткенде шекарадан өткенде, жүрегіме атша тулап, жылап жібере жаздадым. Былайғы кезде де теледидардан Қазақстанның әнұранын ести қалсақ, орнымыздан атып тұрып, бірге шырқаймыз. Онда да көзімізге жас толып қалады», – дейді ол ағынан жарылып.
Моңғолияның Баян Өлгей өлкесінен келген Айбота да Нұргүл секілді бұл лагерьге бұрыннан барғысы келіп жүргенін айтады. «Біз мұнда екі топқа бөлініп келдік. Бірінші топта қыр сұмындарынан отыз екі бала келсе, Баян Өлгийден он үш оқушы келдік. Туыс әпкем былтыр бұрын бұл лагерьге келгендіктен, ондағы іс-шаралар маған да ұнап қалды. Сөйтіп, түбі барамын деп мақсат етіп жүрген едім. Мен бала кезімнен өлең шығарамын. Биыл Баян Өлгейде өткен он үш сайыстың онында жүлделі болдым. Сол кезде ұстаздарым «бұл лагерьге сенің бармағаның дұрыс болмас» деп айтқан еді. Сөйтіп, іріктеу кезеңінде мәнерлеп оқу және сурет салудан үздік болып танылып, жолдаманы иелендім. Бір қызығы, үйімдегілер мұнда келетінімді жолдаманы ұтып алған кезде ғана естіді. Әрине, бөтен жерге емес, атажұртқа бара жатқан соң әрі жан-жақтан қатарластарым жиналады деген соң олар мені қуана-қуана жіберді», – дейді Айбота. «Саған ең ұнаған қай дәріс?» деген сұрағымызға ол «Қазақстан тарихы бойынша өткізілген тестілеу айрықша ұнады. Ол тестілеуге сексенге жуық бала қатысты. Біз жақта қазақтар көп шоғырланғандықтан, Қазақстан тарихын жақсы білеміз. Соның арқасында ешкімге дес бермей, көп сұрақтың жауабын таба алдық. Финалға өткен он баланың жетеуі – Моңғолиядан, үшеуі – Өзбекстаннан келгендер. Сондықтан бұл тартысқа толы іс-шара маған қатты ұнады» деп жауап берді. Қазақстан тарихынан бөлек, киіз үйді қалай құруды жетік білетін олар бұл тапсырманы орындау кезінде өзгелерге көмектессе керек. «Біз жайлауда тұратын ата-әжемізге жиі баратындықтан, мұның бәрін беске білеміз. Ал білмейтіндерге оны қалай құрайтынын түсіндіріп бердік. Біз де олардан көп нәрсені үйрендік. Мысалы, мен Қытайдан келген қазақ баладан қытай тілін үйреніп жүрмін. Екі апта ішінде біраз сөз жаттап алдым», – дейді Айбота. Сондай-ақ ол осы екі апта ішінде айналадағы әсем көрініс пен дәріс өткізіп жүрген ұстаздардың қанаттандыратын сөздеріне тебіренгені сонша, «Мен бақытты – адаммын» деген өлең шығарғанын айтады. Сиясы кеппеген бұл өлеңін қайтар кезде көпшілік алдында оқып беруге уәде берді.
Қытайдың Құлжа қаласынан келген Айбол Алпысбай биыл оныншы сыныпты Қазақстанда оқымақ. Ол мұндай жауапты кезең алдында жазғы лагерьге келіп, рухын көтеріп, санасын серпілтіп алғанына қатты қуанатынын айтады. «Мына мектеп орналасқан жердің табиғаты керемет! Мұны суретке түсіріп, Қытайдағы туыстарыма жіберсем, «Неткен әсем жер!» деп менімен қоса таңғалып жүр. Қазақстан түгілі, әлемде мұндай мектеп бар деп ойламаппын» дейді тауы мен бауы келіскен аймаққа тамсана қарап. «Мен сізге тағы бір ерекшелікті айтайыншы. Мен Қазақстан тарихынан мүлде бейхабармын. Мектепте Қытай және дүниежүзі тарихын ғана оқыдым. Қазақстан тарихы туралы деректер жоқтың қасы. Өткенде Алматыда жекеменшік мектепке түсу үшін емтихан тапсырғанымда отыз ұпайдың төрт ұпайын ғана жинадым (күліп). Сондықтан лагерьде Қазақстан тарихы бойынша өткізілген дәрістерден көп тың деректерді білдім. Әсіресе, екінші сабақта рулардың тарихын, жеті ата шежіресін зерттедік. Өз руым туралы көп мәлімет білдім. Сондықтан бұл дәрісте айтылғандар жадымда мәңгілік сақталады» дейді ол таңғалысын жасырмай.
Оқушылар мұнда топпен жұмыс істеп, көпшіліктің ортасында өзін көрсетуге бейімделетіні айтпаса да түсінікті. Айбол әсіресе, өзімен бірге еріп келгендердің мұнда жаңа қырынан танылғанына ерекше қуандым дейді. «Байқап қарасам, ұлтымыз бір болса да, сегіз елден келген сегізіміз сегіз түрліміз. Әсіресе, біз, Қытайдан келгендердің мінезі тіпті бөлек. Біз таңғы жетіде мектепке барғаннан кешкі алты-жетілерде ғана үйге қайтамыз. Ойын туралы ойлауға мұрша болмайды. Мектепте бәсеке мықты. Ресей, Америкадан келген балалармен салыстырсаң, Қытай қазақтары өте жуас әрі момын келеді екен (күліп). Қытай қазақтары екенін алыстан-ақ білесің. Жолдың бір жағында көзілдірік тағып алып, үндемей тұрады. Бірақ бірнеше күннен кейін бәрі өзгеріп шыға келді. Сондықтан бұл лагерь бізге жаңа қырымыздан танылып, бойымыздағы өзіміз білмейтін қабілетімізді ұштауға таптырмас мүмкіндік берді», – дейді Айбол.
Ресейдің Қосағаш ауданынан келген Аягөз қайтуға әлі екі күн болса да, қатарластарымен қоштасқысы келмей жүргенін, лагерь тағы бірнеше аптаға жалғасса деген тілегін айтады. «Мен бір бөлмеде Қытай, Өзбекстан, Қырғыз Республикасынан келген қыздармен бірге тұрамын. Төртеуіміз ә дегеннен-ақ оңай тіл табысып кеттік. Одан бөлек, басқа бөлмелерде тұратын қыздармен де жақсы қарым-қатынас орнаттық. Спорттық жарыс кезінде ұйымдастырушылар бір елден келген балаларды бір ордаға біріктірмей, сегіз елдің балаларын сегіз ордаға бөлді. Сондықтан бір бөлмеден бөлек, бір ордада жақын араласып кеткен бірнеше қатарластарым бар. Сабақтарға, жарыстарға бірге қатысып, үнемі бірге тамақтанып жүрдік. Күн сайын біріміздің көңілімізді біріміз көтеріп, қалжыңдасып жүргендіктен оларды жақын тартамын. Алдағы уақытта олармен көрісеміз бе, жоқ па, бір Құдай біледі. Қоштасар сәтті ойласам, көңіл күйім түсіп қалады. Расымен бұл жерден қайтқым келмейді. Маған мұнда бәрі ұнады. Әсіресе, мобилография курсынан көп нәрсе үйрендім. Мен бастапқыда бұл сабақтың өтетінін білмедім. Естіген кезде ұйымдастырушылардың біздің қамымызды ойлап, заман ағымынан қалмай мұны да үйренсін деген ниетіне риза болдым. Біз Қосағаштан он алты бала келдік. Олардың бәрі жаңа дос тапқанына риза. Бәрі «қайтпай-ақ қойсақ қой» деп, қайтар күнді тіпті ойлағысы да келмейді», – дейді Аягөз.
Қырғыз Республикасының Шу облысына қарасты Степное ауылынан келген Аяулым мектеп бітірген соң Алматыға оқуға түскісі келеді екен. «Өзім Алматыға барып көрмегенмін. Бірақ Алматыны мақтай жөнелетіндердің сөзіне сенсем, ол – жастардың білімін шыңдап, әрі уақытты тиімді өткізуіне қолайды қала. Сондықтан мұндай лагерьлерге қатысу – болашағын атажұртымен байланыстырғысы келетін мен секілді оқушылар үшін үлкен мүмкіндік. Біз мұнда Қазақстан оқушылары білетін дүниелерді танып-біліп, нәтижесінде күні ертең кез келген білім ордасында қысылмай, біраз нәрседен хабардар екенімізді байқата аламыз. Бастапқыда «Отандастар» қорының жеке парақшасынан лагерь туралы бейнеролик көргенде «Дәл мұндай болмайтын шығар» деп ойлаған едім. Қателесіппіз. Бәрі біз ойлағаннан да асып түсті. Әсіресе, би сабақтарынан шыққымыз келмеді. Мен бұрын «Қара жорға» биін билеген едім. Бірақ біраз қимылдарын ұмытып қалыппын. Сондай-ақ бұрын үйде домбыраның «құлағын» шұқылап, дыңғырлатып жүретінмін. Ал мұнда домбыра сабағында ұлттық аспапты ұстағанда бірінші рет ұстап тұрғандай, ерекше бір сезімді бастан кешірдім. Қызық. Алдағы уақытта домбыра тартуды жетік меңгергім келеді», – дейді Аяулым. Сондай-ақ ол көп оқушының өзара қазақша сөйлегеніне қуанып, кейбір түсінбеген сөздердің мағынасын бір-бірінен сұрастырып жүргенін айтады. «Мен қазақ тілін жетік білетіндіктен, бар білгенімді түсіндіріп жүрдім. Біздің ауылдағы тұрғындардың дені – қазақтар. Біз үйде қазақша сөйлесеміз. Қырғыздардың арасында жүрсек те, қазақша сөйлейміз. Кейбірі қырғи қабақ танытса да, «Мейлі» деп қазақша сөйлеуді жалғастыра беремін», – дейді ол.
Беларусь астанасы Минскіден келген он бес жастағы Камила Филипенко «Қазақстанда туыстарым тұратындықтан, мұнда жыл сайын келемін» дейді. Жазғы лагерьге алғаш келген күні біраз қиналғанын жасырмайды. «Бірінші күні көп нәрсені түсінбей, басым қатты. Оқушылар өзара қазақша сөйлейтіндіктен, айтқандарын бірден түсіну қиын болды. Қазақшам керемет дей алмаймын, бірақ аз-маз түсінемін. Лагерьдің мақсаты – этникалық қазақтар тілін, дәстүрін, мәдениетін ұмыттырмау мақсатында ұйымдастырылғаны түсінікті. Сондықтан қазақша сөздерді еске түсіруге тырысып, арасында аударма құралдарын пайдаландық. Ым-ишарат белгілерін де қолдандық. Бірақ ағылшын тілін білетіндермен емін-еркін сөйлестім», – дейді Камила. Ол ұйымдастырушылардың лагерьге келген екі жүзге жуық баланың әр уақытын тиімді өткізуге бағытталған бағдарламаны қалай құрғанына аң-таң. «Тыңғылықты дайындалғаны көрініп тұр. Бәрі керемет. Барлық сабақтан өзіңе керегіңді аласың. Түгелі пайдалы. Әр күніміз жоспарланған. Төсекте аяқ көтеріп жату деген жоқ. Тағамдары да дәмді. Маған бәрінен бұрын садақ ату сабағы ұнады. Сосын атпен серуендеуден ерекше әсер алдым. Беларусьте жылқыны көп ешкім баптап өсірмейді. Қазақстандағыдай атпен емін-еркін серуендей алатын жерлер жоқтың қасы. Ал мұнда бәрі басқаша», – дейді ол. Сондай-ақ Минскіге қайтқан соң домбыра сабағына қатысамын деп шештім дейді. «Домбыра сабағында мұғалім есту қабілетім ерекше екенін бірнеше рет айтты. Бір марқайып қалдым. Елге барған соң, домбырада шебер ойнауды үйренемін деп бекініп отырмын. Анам фестивальге қатысқан кезде үйге бір домбыра алып келгені есімде. Ол аспапты сол кезде ғана ұстап көргенмін. Жалпы, менің анам басқа елде тұрса да, өз мәдениетін ұмытпауға тырысады. Бізге де «қайдан шыққандарыңды, өз тамырларыңды ұмытпаңдар» деп айтып отырады. Сондықтан мұның бәрін ұқтыратын бұл лагерьге дер кезде, қажет шақта келген секілдімін», – дейді Камила.
Иранның Горган қаласынан келген Пуя Павиз Қазақстанға осымен екінші рет келіп тұр екен. Былтыр Алматыға отбасымен келген ол биыл жазғы лагерьге жалғыз келгенін айтады. «Жалғыз бара жатқаныма сескенген бірнеше адам «Қорықпайсың ба?» деп сұрақтың астына алды. Атажұртым емес пе? Несіне қорқамын? Оған қоса, жол, жөн сұрай аламын. Қазақ тілін жақсы білемін. Горганда мың жарымдай қазақ тұрады. Отбасымда қазақша сөйлесеміз. Қазақ тілінен бөлек, қазақтың салт-дәстүрін, қазақ тілін сақтауға тырысамыз. Ата-бабаларымыз оны бізге аманат қылып қалдырған. Сондықтан мен осында оралып, оқуға түскім келеді», – дейді. Пуя Ираннан жалғыз өзі келгендіктен көпшілік оны жақын тартып, көңілін аулауға тырысқанын айтады. «Бір бөлмеде Моңғолия, Өзбекстан және Қытай елдерінен келген бауырларыммен бірге тұрамын. Парсытілді ортадан қазақтілді ортаға топ етіп, айналамдағы жастардың қазақша сөйлеп жүргенін бақылаудың жөні тіпті бөлек екен. Мен мұндай сезімді бірінші рет бастан өткеріп тұрмын. Сосын сегіз ордаға бөлініп, тартысқа толы жарыстардағы эмоцияларды еш ұмытпаспын. Біз Көк орда құрамында болған бес қандас футбол жарысында финалға жетіп, ақырында бірінші орынды иелендік. Сол кезде басқа ордалардың намысын қорғаған қандастардың «Көк орда! Алға!» деп ұрандатып, бізді қолдап, жанкүйер болғанын көрсеңіз, сіз де таңғалар едіңіз. Естен кетпес кеш болды. Одан бөлек, садақ ату ойыны да ерекше әсер қалдырды. Сосын, әлбетте, Қазақстан тарихы туралы дәрістердің де берері мол болды. Атажұртымыздың тарихын тек ата-анамның, үлкендердің ауызынан естіп өскен мен мұнда біраз деректерге қанық болдым. Осы ретте қазақ екенімді сезіну үшін маған мүмкіндік берген «Отандастар» қорына, соның ішінде бізге үнемі қолдау көрсететін Абзал Сапарбекұлына және екі апта бойы біз үйренсін, білсін деп жан ұшырып, жүгіріп жүрген ұстаздарыма алғысымды айтамын!», – дейді Пуя сөз соңында.
Лагерьдің жабылу салтанатында IQanat High School of Burabay өкілі Жания Исмағамбетова оқушыларға сәттілік тілеп, болашағы жарқын болатынына сенім білдірді. Сондай-ақ ол екі апта бойы өзара сайысқа түскен «Үздік орда» жетекшісін марапаттады. «Отандастар» қорының директоры Абзал Сапарбекұлы осы күндер ішінде естен кетпес ерекше сәттерді бастан өткерген оқушылардың бір-бірімен жақын танысып, бір үйдің баласындай жақын тартқанына ризашылығын білдірді. Сондай-ақ ол қатысушыларға төрт тілде жарық көрген, қазақ тілін үйретуге бағытталған кітаптарды сыйға тартты. Сонымен қатар «Мақал-мәтелді жатқа айту» және «Қазақстан тарихы» жарыстарында үздік үштікке ілінгендерге қор атынан бағалы сыйлықтарды (планшет, электронды кітап және смарт сағат) табыс етті. Кеш соңы «Қазақконцерт» ұйымы өнерпаздары мен қандас оқушылардың әзірлеген концертіне ұласты.
«АТАЖҰРТЫМЫЗДЫ ЕРЕКШЕ ҚАДІРЛЕЙТІНІМІЗ ЖҮЗІМІЗДЕН-АҚ БАЙҚАЛЫП ТҰРҒАН ШЫҒАР»
Мақал-мәтел айту сайысында Өзбекстан елінен келген Нұргүл жиналған көпшілікті таң-тамаша етіп, бірінші орынға лайық деп танылды. «Мен Ташкент облысы Бостандық ауданына қарасты Айдаралы ауылынан келдім. Кішкентайымнан төл дәстүріміз бен төл өнеріміздің маңызын түсініп өскен мен көп мақал-мәтелді жатқа білемін. Негізі, бұл лагерьге бұрыннан келгім келіп жүрген. «Отандастар» қоры карантин кезінде оқушылар арасында байқау ұйымдастырғанда, жасым келмей тұрса да тіркеліп, қатысқан едім. Сол кезде ұйымдастырушылар маған «Ең жас талапкер» номинациясын берген еді. Былтыр өткен лагерьге қатты барғым келген еді, бірақ әкем уайымдап, жібермей қойды. Сол кезде «Әйтеуір бір барамын» деп ниет еткен едім. Биыл бұл мақсатым орындалып, көпшілік ауызынан тастамай айтып жүрген жазғы лагерьге келгеніме қатты қуаныштымын. Дәрістер мен сайыстар кезіндегі қызу бәсекені айтпағанда, жалпы лагерь ішіндегі атмосфера ерекше. Мен биыл тек бір бағытта өте ме деп ойлаған едім. Сайып келгенде, лагерь бағдарламасы мен ойлағаннан да қызықты болып шықты», – дейді Нұргүл.
Айта кетерлігі, ұйымдастырушылар қандастар бір-бірін танысын, етене аралассын деген мақсатпен бір бөлмеге төрт түрлі елден келген қандастарды орналастырған. Нұргүл аз уақыт ішінде Моңғолия, Ресей, Қырғыз Республикасынан келген бөлмелестері айнымас досқа айналып үлгергенін айтады. «Өз аймағымызда ұстанатын салт-дәстүрлеріміздің ерекшеліктерін айтып, бар білетінімізді ортаға салдық. Сегіз елден келген қандастармен достасқан бір бөлек. Бірақ біз бұл лагерьдің арқасында өзіміз туып-өскен жер – Өзбекстаннан келген өзге оқушылармен танысып, достасып кеттік. Мұнда біздің ауданнан алты оқушы, ал Науаиден сегіз оқушы келді. Ташкенттен келген бірнешеу бар. Бір қызығы, біз бір-бірімізді танымаймыз. Сондықтан расында бұл лагерьдің бізге берері мол болды», – дейді Нұргүл.
Ерекше атап өтетін жайт, Нұргүл үш апта бұрын Астанада өткізілген «Қазақстан – атажұртым, қасиетім – ана тілім» халықаралық олимпиадасында үздіктер қатарына ілініп, Қорқыт Ата атындағы Қызылорда университетінің грантын ұтып алыпты. Қазақстанға келгелі ерекше күй кешіп жүрген ол Қазақстанда оқу арманы орындалғанына әлі сенбей жүргенін айтады. «Атажұртымызды ерекше қадірлейтініміз жүзімізден-ақ байқалып тұрған шығар. Өткенде шекарадан өткенде, жүрегіме атша тулап, жылап жібере жаздадым. Былайғы кезде де теледидардан Қазақстанның әнұранын ести қалсақ, орнымыздан атып тұрып, бірге шырқаймыз. Онда да көзімізге жас толып қалады», – дейді ол ағынан жарылып.
Моңғолияның Баян Өлгей өлкесінен келген Айбота да Нұргүл секілді бұл лагерьге бұрыннан барғысы келіп жүргенін айтады. «Біз мұнда екі топқа бөлініп келдік. Бірінші топта қыр сұмындарынан отыз екі бала келсе, Баян Өлгийден он үш оқушы келдік. Туыс әпкем былтыр бұрын бұл лагерьге келгендіктен, ондағы іс-шаралар маған да ұнап қалды. Сөйтіп, түбі барамын деп мақсат етіп жүрген едім. Мен бала кезімнен өлең шығарамын. Биыл Баян Өлгейде өткен он үш сайыстың онында жүлделі болдым. Сол кезде ұстаздарым «бұл лагерьге сенің бармағаның дұрыс болмас» деп айтқан еді. Сөйтіп, іріктеу кезеңінде мәнерлеп оқу және сурет салудан үздік болып танылып, жолдаманы иелендім. Бір қызығы, үйімдегілер мұнда келетінімді жолдаманы ұтып алған кезде ғана естіді. Әрине, бөтен жерге емес, атажұртқа бара жатқан соң әрі жан-жақтан қатарластарым жиналады деген соң олар мені қуана-қуана жіберді», – дейді Айбота. «Саған ең ұнаған қай дәріс?» деген сұрағымызға ол «Қазақстан тарихы бойынша өткізілген тестілеу айрықша ұнады. Ол тестілеуге сексенге жуық бала қатысты. Біз жақта қазақтар көп шоғырланғандықтан, Қазақстан тарихын жақсы білеміз. Соның арқасында ешкімге дес бермей, көп сұрақтың жауабын таба алдық. Финалға өткен он баланың жетеуі – Моңғолиядан, үшеуі – Өзбекстаннан келгендер. Сондықтан бұл тартысқа толы іс-шара маған қатты ұнады» деп жауап берді. Қазақстан тарихынан бөлек, киіз үйді қалай құруды жетік білетін олар бұл тапсырманы орындау кезінде өзгелерге көмектессе керек. «Біз жайлауда тұратын ата-әжемізге жиі баратындықтан, мұның бәрін беске білеміз. Ал білмейтіндерге оны қалай құрайтынын түсіндіріп бердік. Біз де олардан көп нәрсені үйрендік. Мысалы, мен Қытайдан келген қазақ баладан қытай тілін үйреніп жүрмін. Екі апта ішінде біраз сөз жаттап алдым», – дейді Айбота. Сондай-ақ ол осы екі апта ішінде айналадағы әсем көрініс пен дәріс өткізіп жүрген ұстаздардың қанаттандыратын сөздеріне тебіренгені сонша, «Мен бақытты – адаммын» деген өлең шығарғанын айтады. Сиясы кеппеген бұл өлеңін қайтар кезде көпшілік алдында оқып беруге уәде берді.
«ҚАЗАҚСТАН ТҮГІЛІ, ӘЛЕМДЕ МҰНДАЙ МЕКТЕП БАР ДЕП ОЙЛАМАДЫМ»
Қытайдың Құлжа қаласынан келген Айбол Алпысбай биыл оныншы сыныпты Қазақстанда оқымақ. Ол мұндай жауапты кезең алдында жазғы лагерьге келіп, рухын көтеріп, санасын серпілтіп алғанына қатты қуанатынын айтады. «Мына мектеп орналасқан жердің табиғаты керемет! Мұны суретке түсіріп, Қытайдағы туыстарыма жіберсем, «Неткен әсем жер!» деп менімен қоса таңғалып жүр. Қазақстан түгілі, әлемде мұндай мектеп бар деп ойламаппын» дейді тауы мен бауы келіскен аймаққа тамсана қарап. «Мен сізге тағы бір ерекшелікті айтайыншы. Мен Қазақстан тарихынан мүлде бейхабармын. Мектепте Қытай және дүниежүзі тарихын ғана оқыдым. Қазақстан тарихы туралы деректер жоқтың қасы. Өткенде Алматыда жекеменшік мектепке түсу үшін емтихан тапсырғанымда отыз ұпайдың төрт ұпайын ғана жинадым (күліп). Сондықтан лагерьде Қазақстан тарихы бойынша өткізілген дәрістерден көп тың деректерді білдім. Әсіресе, екінші сабақта рулардың тарихын, жеті ата шежіресін зерттедік. Өз руым туралы көп мәлімет білдім. Сондықтан бұл дәрісте айтылғандар жадымда мәңгілік сақталады» дейді ол таңғалысын жасырмай.
Оқушылар мұнда топпен жұмыс істеп, көпшіліктің ортасында өзін көрсетуге бейімделетіні айтпаса да түсінікті. Айбол әсіресе, өзімен бірге еріп келгендердің мұнда жаңа қырынан танылғанына ерекше қуандым дейді. «Байқап қарасам, ұлтымыз бір болса да, сегіз елден келген сегізіміз сегіз түрліміз. Әсіресе, біз, Қытайдан келгендердің мінезі тіпті бөлек. Біз таңғы жетіде мектепке барғаннан кешкі алты-жетілерде ғана үйге қайтамыз. Ойын туралы ойлауға мұрша болмайды. Мектепте бәсеке мықты. Ресей, Америкадан келген балалармен салыстырсаң, Қытай қазақтары өте жуас әрі момын келеді екен (күліп). Қытай қазақтары екенін алыстан-ақ білесің. Жолдың бір жағында көзілдірік тағып алып, үндемей тұрады. Бірақ бірнеше күннен кейін бәрі өзгеріп шыға келді. Сондықтан бұл лагерь бізге жаңа қырымыздан танылып, бойымыздағы өзіміз білмейтін қабілетімізді ұштауға таптырмас мүмкіндік берді», – дейді Айбол.
«ДОМБЫРАНЫ ҰСТАҒАН КЕЗДЕ ЕРЕКШЕ КҮЙ КЕШТІМ»
Ресейдің Қосағаш ауданынан келген Аягөз қайтуға әлі екі күн болса да, қатарластарымен қоштасқысы келмей жүргенін, лагерь тағы бірнеше аптаға жалғасса деген тілегін айтады. «Мен бір бөлмеде Қытай, Өзбекстан, Қырғыз Республикасынан келген қыздармен бірге тұрамын. Төртеуіміз ә дегеннен-ақ оңай тіл табысып кеттік. Одан бөлек, басқа бөлмелерде тұратын қыздармен де жақсы қарым-қатынас орнаттық. Спорттық жарыс кезінде ұйымдастырушылар бір елден келген балаларды бір ордаға біріктірмей, сегіз елдің балаларын сегіз ордаға бөлді. Сондықтан бір бөлмеден бөлек, бір ордада жақын араласып кеткен бірнеше қатарластарым бар. Сабақтарға, жарыстарға бірге қатысып, үнемі бірге тамақтанып жүрдік. Күн сайын біріміздің көңілімізді біріміз көтеріп, қалжыңдасып жүргендіктен оларды жақын тартамын. Алдағы уақытта олармен көрісеміз бе, жоқ па, бір Құдай біледі. Қоштасар сәтті ойласам, көңіл күйім түсіп қалады. Расымен бұл жерден қайтқым келмейді. Маған мұнда бәрі ұнады. Әсіресе, мобилография курсынан көп нәрсе үйрендім. Мен бастапқыда бұл сабақтың өтетінін білмедім. Естіген кезде ұйымдастырушылардың біздің қамымызды ойлап, заман ағымынан қалмай мұны да үйренсін деген ниетіне риза болдым. Біз Қосағаштан он алты бала келдік. Олардың бәрі жаңа дос тапқанына риза. Бәрі «қайтпай-ақ қойсақ қой» деп, қайтар күнді тіпті ойлағысы да келмейді», – дейді Аягөз.
Қырғыз Республикасының Шу облысына қарасты Степное ауылынан келген Аяулым мектеп бітірген соң Алматыға оқуға түскісі келеді екен. «Өзім Алматыға барып көрмегенмін. Бірақ Алматыны мақтай жөнелетіндердің сөзіне сенсем, ол – жастардың білімін шыңдап, әрі уақытты тиімді өткізуіне қолайды қала. Сондықтан мұндай лагерьлерге қатысу – болашағын атажұртымен байланыстырғысы келетін мен секілді оқушылар үшін үлкен мүмкіндік. Біз мұнда Қазақстан оқушылары білетін дүниелерді танып-біліп, нәтижесінде күні ертең кез келген білім ордасында қысылмай, біраз нәрседен хабардар екенімізді байқата аламыз. Бастапқыда «Отандастар» қорының жеке парақшасынан лагерь туралы бейнеролик көргенде «Дәл мұндай болмайтын шығар» деп ойлаған едім. Қателесіппіз. Бәрі біз ойлағаннан да асып түсті. Әсіресе, би сабақтарынан шыққымыз келмеді. Мен бұрын «Қара жорға» биін билеген едім. Бірақ біраз қимылдарын ұмытып қалыппын. Сондай-ақ бұрын үйде домбыраның «құлағын» шұқылап, дыңғырлатып жүретінмін. Ал мұнда домбыра сабағында ұлттық аспапты ұстағанда бірінші рет ұстап тұрғандай, ерекше бір сезімді бастан кешірдім. Қызық. Алдағы уақытта домбыра тартуды жетік меңгергім келеді», – дейді Аяулым. Сондай-ақ ол көп оқушының өзара қазақша сөйлегеніне қуанып, кейбір түсінбеген сөздердің мағынасын бір-бірінен сұрастырып жүргенін айтады. «Мен қазақ тілін жетік білетіндіктен, бар білгенімді түсіндіріп жүрдім. Біздің ауылдағы тұрғындардың дені – қазақтар. Біз үйде қазақша сөйлесеміз. Қырғыздардың арасында жүрсек те, қазақша сөйлейміз. Кейбірі қырғи қабақ танытса да, «Мейлі» деп қазақша сөйлеуді жалғастыра беремін», – дейді ол.
«АТАЖҰРТЫМА БАРА ЖАТЫРМЫН ҒОЙ? НЕСІНЕ ҚОРҚАМЫН?»
Беларусь астанасы Минскіден келген он бес жастағы Камила Филипенко «Қазақстанда туыстарым тұратындықтан, мұнда жыл сайын келемін» дейді. Жазғы лагерьге алғаш келген күні біраз қиналғанын жасырмайды. «Бірінші күні көп нәрсені түсінбей, басым қатты. Оқушылар өзара қазақша сөйлейтіндіктен, айтқандарын бірден түсіну қиын болды. Қазақшам керемет дей алмаймын, бірақ аз-маз түсінемін. Лагерьдің мақсаты – этникалық қазақтар тілін, дәстүрін, мәдениетін ұмыттырмау мақсатында ұйымдастырылғаны түсінікті. Сондықтан қазақша сөздерді еске түсіруге тырысып, арасында аударма құралдарын пайдаландық. Ым-ишарат белгілерін де қолдандық. Бірақ ағылшын тілін білетіндермен емін-еркін сөйлестім», – дейді Камила. Ол ұйымдастырушылардың лагерьге келген екі жүзге жуық баланың әр уақытын тиімді өткізуге бағытталған бағдарламаны қалай құрғанына аң-таң. «Тыңғылықты дайындалғаны көрініп тұр. Бәрі керемет. Барлық сабақтан өзіңе керегіңді аласың. Түгелі пайдалы. Әр күніміз жоспарланған. Төсекте аяқ көтеріп жату деген жоқ. Тағамдары да дәмді. Маған бәрінен бұрын садақ ату сабағы ұнады. Сосын атпен серуендеуден ерекше әсер алдым. Беларусьте жылқыны көп ешкім баптап өсірмейді. Қазақстандағыдай атпен емін-еркін серуендей алатын жерлер жоқтың қасы. Ал мұнда бәрі басқаша», – дейді ол. Сондай-ақ Минскіге қайтқан соң домбыра сабағына қатысамын деп шештім дейді. «Домбыра сабағында мұғалім есту қабілетім ерекше екенін бірнеше рет айтты. Бір марқайып қалдым. Елге барған соң, домбырада шебер ойнауды үйренемін деп бекініп отырмын. Анам фестивальге қатысқан кезде үйге бір домбыра алып келгені есімде. Ол аспапты сол кезде ғана ұстап көргенмін. Жалпы, менің анам басқа елде тұрса да, өз мәдениетін ұмытпауға тырысады. Бізге де «қайдан шыққандарыңды, өз тамырларыңды ұмытпаңдар» деп айтып отырады. Сондықтан мұның бәрін ұқтыратын бұл лагерьге дер кезде, қажет шақта келген секілдімін», – дейді Камила.
Иранның Горган қаласынан келген Пуя Павиз Қазақстанға осымен екінші рет келіп тұр екен. Былтыр Алматыға отбасымен келген ол биыл жазғы лагерьге жалғыз келгенін айтады. «Жалғыз бара жатқаныма сескенген бірнеше адам «Қорықпайсың ба?» деп сұрақтың астына алды. Атажұртым емес пе? Несіне қорқамын? Оған қоса, жол, жөн сұрай аламын. Қазақ тілін жақсы білемін. Горганда мың жарымдай қазақ тұрады. Отбасымда қазақша сөйлесеміз. Қазақ тілінен бөлек, қазақтың салт-дәстүрін, қазақ тілін сақтауға тырысамыз. Ата-бабаларымыз оны бізге аманат қылып қалдырған. Сондықтан мен осында оралып, оқуға түскім келеді», – дейді. Пуя Ираннан жалғыз өзі келгендіктен көпшілік оны жақын тартып, көңілін аулауға тырысқанын айтады. «Бір бөлмеде Моңғолия, Өзбекстан және Қытай елдерінен келген бауырларыммен бірге тұрамын. Парсытілді ортадан қазақтілді ортаға топ етіп, айналамдағы жастардың қазақша сөйлеп жүргенін бақылаудың жөні тіпті бөлек екен. Мен мұндай сезімді бірінші рет бастан өткеріп тұрмын. Сосын сегіз ордаға бөлініп, тартысқа толы жарыстардағы эмоцияларды еш ұмытпаспын. Біз Көк орда құрамында болған бес қандас футбол жарысында финалға жетіп, ақырында бірінші орынды иелендік. Сол кезде басқа ордалардың намысын қорғаған қандастардың «Көк орда! Алға!» деп ұрандатып, бізді қолдап, жанкүйер болғанын көрсеңіз, сіз де таңғалар едіңіз. Естен кетпес кеш болды. Одан бөлек, садақ ату ойыны да ерекше әсер қалдырды. Сосын, әлбетте, Қазақстан тарихы туралы дәрістердің де берері мол болды. Атажұртымыздың тарихын тек ата-анамның, үлкендердің ауызынан естіп өскен мен мұнда біраз деректерге қанық болдым. Осы ретте қазақ екенімді сезіну үшін маған мүмкіндік берген «Отандастар» қорына, соның ішінде бізге үнемі қолдау көрсететін Абзал Сапарбекұлына және екі апта бойы біз үйренсін, білсін деп жан ұшырып, жүгіріп жүрген ұстаздарыма алғысымды айтамын!», – дейді Пуя сөз соңында.
Лагерьдің жабылу салтанатында IQanat High School of Burabay өкілі Жания Исмағамбетова оқушыларға сәттілік тілеп, болашағы жарқын болатынына сенім білдірді. Сондай-ақ ол екі апта бойы өзара сайысқа түскен «Үздік орда» жетекшісін марапаттады. «Отандастар» қорының директоры Абзал Сапарбекұлы осы күндер ішінде естен кетпес ерекше сәттерді бастан өткерген оқушылардың бір-бірімен жақын танысып, бір үйдің баласындай жақын тартқанына ризашылығын білдірді. Сондай-ақ ол қатысушыларға төрт тілде жарық көрген, қазақ тілін үйретуге бағытталған кітаптарды сыйға тартты. Сонымен қатар «Мақал-мәтелді жатқа айту» және «Қазақстан тарихы» жарыстарында үздік үштікке ілінгендерге қор атынан бағалы сыйлықтарды (планшет, электронды кітап және смарт сағат) табыс етті. Кеш соңы «Қазақконцерт» ұйымы өнерпаздары мен қандас оқушылардың әзірлеген концертіне ұласты.
Әлия ТІЛЕУЖАНҚЫЗЫ
