Боксшы, бес баланың анасы Әйгерім Сәттібаева: Арманым – әлем чемпионы атану

Үш күн бұрын Болгария астанасы Софияда боксшылар арасында кіші әлем чемпионаты атанып кеткен Странджа кубогі аяқталды. Бір аптаға созылған тартысты бәсекеде Қазақстан ерлер құрамасы 5 алтын, 9 күміс және 4 қола жүлде иеленіп, жалпыкомандалық есепте көш бастады. Ал әйелдер құрамасы 1 алтын, 6 күміс, 8 қола медальмен жалпы есепте 4-орынға табан тіреді. Софияда көпшіліктің назары боксқа қайта оралып, 48 келіде көш бастап жүрген Әйгерім Сәттібаева да болды. Көп БАҚ «Бес баланың анасы финалға өтті» деп жарыса жазса, ал жанкүйерлер оның бұл жарыста иеленген күміс жүлдесі алтынға бергісіз екенін айтып, әлеуметтік желілерге көп пікір қалдырды. Осы орайда Халықаралық әйелдер күні қарсаңында бокстан Қазақстан құрамасының мүшесі, көпбалалы ана Әйгерім Сәттібаеваны Болгариядан келген бойда әңгімеге тартқан едік.

– Спортқа түбегейлі ден қоюыңызға Бақтияр Артаевтың Олимпиадада атой салуы түрткі болған екен. Афины Олим­пи­а­дасында үздік боксшы атанған Артаев­тың қай кездесуі есіңізде қалды? Әлде көпшілік әлі күнге айтып жүре­тін­дей, оның жеңіс тұғырына көтерілген сә­ті көпке дейін есіңізде қалды ма?

– Ол кезде кішкентаймын. Бақтияр Ар­таев­тың жеңіс тұғырына көтеріліп, арена тө­рін­де көк Туымызды желбіретіп, әнұранды шыр­қатқан сәті ерекше әсер қалдырды. Ол уа­қытта бокстан хабарым жоқ. Қайсысы Олим­­­­­пиада, қайсысы әлем чемпионаты еке­нін ажырата алмаймын ғой. Әйтеуір, әлемді мойындатып, Әнұранды айтып, көңіл тол­қы­ған сәт жадымда жатталып қалыпты. Бақылап оты­рып «Мен де солай істесем ғой!» деп ар­ман­дап кеттім. Әкем де сол сәтте «Әне, қазақ бок­сын бүкіл әлемге мойындатты» деп айт­қа­ны есімде. Сол сәтте мен де Бақтияр ағам секілді ерекше сәтті басымнан өткізгім келді. Әңгімені арыдан бастасам, менің әкем кезінде бокстан білікті бапкер болған. Тоқсаныншы жыл­дардағы қиыншылықтан кейін бап­кер­ліктен кәсіпкерлікке ауысып кеткен. Десе де, «Бір қабілетті спортшы баптап шығарсам» де­ген арманы іште «қалып» кетсе керек. Сол қабі­лет­ті спортшыны менен көрді-ау деймін. Мені ал­дымен дзюдо үйірмесіне ертіп апарды. Ол кез­де әйелдер боксы дамымаған-тын. Кейін қыз­дарды боксқа баулу процесі жүріп жат­қа­нын естіп, бірден бокс секциясына ауыстыр­ды. Басында бір-екі бапкер «Біз қыздарды қа­былдамаймыз» деп мені жолатпай қойды. Кейін сол кезде қыздарды боксқа баулуды ен­ді бастаған Ерік Алғабековтің қол астында жат­тыға бастадым. Осылайша, боксқа шын­дап кірістім. 

– 15 жасыңызда ұлттық құрамаға қа­былданғаныңыз рас па? Ол кезде қа­зір­гідей ересектер арасынан іріктелу қиын­ның қиыны еді ғой.

– Иә. Мен 2006 жылы жасөспірімдер ара­сын­да Қазақстан чемпионы атандым. Ол кез­де бас бапкер Вадим Присяжнюк әйелдер құра­м­асын жасақтап жатқан болатын. Ол Қазақстан біріншілігінде өткізген кез­десулеріме жоғары баға беріп, мені спарринг кез­десуге шақырды. Сол жекпе-жекте ол кезде ме­нің салмағымда нөмірі бірінші боксшы бол­ған қызды жеңдім. Сөйтіп, 15 жасымда бі­рінші нөмірлі боксшы болып ересектер құра­масына қабылдандым. 16 жасымда ере­сектер арасында Қазақстан чемпионы атағын жеңіп алдым. Сосын Азия чемпионатында қола жүл­дені місе тұттым.

– Бір сұхбатыңызда «Лондон Олим­пиа­дасына қатты дайындалып жүргенде тұрмысқа шығып кеттім» депсіз. Үлкен спорттан гөрі жеке өмірді биік қойсаңыз да, ара-тұра шаршы алаңға оралу туралы ой мазалаған шығар.

– Иә. Ол Олимпиада қарсаңында нағыз ба­бымда жүрген, өз салмағымның мықтысы едім. Бапкерім де, ата-анам да үміт артып жүр­ген кез. Сөйтіп жүргенде жеке өмірді бәрі­нен биік қойып күйеуге шығып кеттім. Жатса-тұрса «мақсат» деп жүретін спортшыларға үйде отыру қиын ғой. Әкем де сол уақытта «Әй­герім, сен қандай мықты боксшы едің?!» дегенді көп айтатын.

– Десе де, екі баланы дүниеге алып кел­ген соң рингке қайта оралдыңыз ғой?

– Иә, өз күшімді сынап көрейін дедім. Сөй­тіп, боксқа қайта оралдым. Басында боса­на салып барғандықтан, қатарға ілесіп кету қиын­­дау болды. Бір жылдан соң өз бабыма келіп, жарыстарда топ жарып жүрдім. Деген­мен боксқа оралған үш жыл ішінде көп қиын­дық көрдім. Мені құрама қатарына бірден қ­а­былдай қоймады. Әдетте, әйелдер бала туған соң боксқа оралмайтын еді ғой. Ал ма­ған ала көзбен қарап, «Неге қайтып келді?» деп жақтырмағандарды да байқадым. Ауыр тиген кездер болды. Алайда үш жыл бойы өзім­ді дәлелдеумен болдым. Ол үшін көп күш сал­дым. Сөйтіп жүргенде Олжас Рио-де-Жа­нейро Олимпиадасына жолдама жеңіп алды. Жолдамаға талас жүріп жатқан кезде Олжас «Әйгерім, ма­ған се­нің қолдауың ке­рек. Үйде отырғаның дұ­­рыс болатын еді» деп өтін­­ді. Нағыз бабыма орал­ған кез­де Олжасқа жол беріп, 2015 жыл­дың жел­тоқсанына дейін жұды­рық­тасып, екінші рет бокстан қол үздім. 

– «Үлкен спорттағы несібемді то­лық алмадым» деп, араға бес жыл салып, былғары қолғапты қайта киіп, спортқа оралдыңыз. Екінші рет мұндай шешім қабылдауға «Менің әлі шықпаған биігім бар» деген ұмтылыс түрткі болды ма?

– Ол шешім ойламаған жерден қабыл­дан­ды десем де болады. Дегенмен іште от «қалып» қойғанын бәрі байқайтын. Көкейімде үнемі «Әлі өз сөзімді айтпадым» дегендей бірдеңе тұ­ра­тын. 2016 жылы аяғым ауыр кезде «Қай­дағы бокс? Осымен бәрі бітті» деп ойша бұл спортпен қош айтысқан едім. Алайда айналам әсер етпей қоймады. Менің үйім бокс залы­ның қасында орналасқан. Ол залға кір­сем ғана жүрегім жай табатын. Онда бокстасып жатқандарды көріп, бапкерлермен сөйлесіп, көңілім орнына түсетін. Ондағы атмосфераны үнемі іздеп тұратын едім. Мен ол кезде Тараз­дағы спорт мектебінде бапкер болып, жас қыз­дарды боксқа баулып жүргенмін. Қыз­дарға бар білгенімді үйретемін, алайда, олар­дың жанарынан еш жалын көрмейтінмін. Біз бұрын бапкердің бір көрсеткенін айнытпай қайталап, «Болды, жаттығуды тоқтат та үйіңе қайт» десе де қайтпай, түнге дейін жаттығып, «қайтсек жеңеміз?» дегенді ғана ойлайтын едік. Ал біз жаттықтырған қыздардан ондай мінез байқалмайды. «Оларға жалыну керек» деп ашуланатынмын (күліп). Үнемі үйге ыза­ланып келетінмін. Бізде Жамбыл бок­сы­ның ерекшелігі бұрыннан ел аузында ғой. Әсіресе, біздің жақтың боксшыларының аяқпен қи­мыл­дау техникасына бәрі қызығатын. Мен – Жамбыл облысынан шыққан тұңғыш Қа­зақстан чемпионымын. Бапкер болып жұмыс істеп жүргенімде Қазақстан біріншілігіне жас қыздарға сәттілік тілеп, шығарып сала­тын­мын. Дегенмен, нәтижесі көңіл көншітпеді. Біз бұрын Қазақстан чемпионатын көзімізді жұмып жүріп «жүгіріп» өтетін едік. Ал қазір фи­налы былай тұрсын, үшінші орынға әрең ілінетін болды. Жамбылда қыздар боксының деңгейі төмендеп кеткені анық байқалды. «Өзім қайтадан жол ашып беремін-ау» деп қалжыңдап айтып жүргенмін. Бірде Олжасқа боксқа шындап оралу керектігімді айтқан едім, ол басында онша мән бермей, күлді де қой­ды. Алайда ол менің күнде ызаланып жүре­тінімді көрді ғой. «Олжас, мен боксты қайта бастайыншы. Екі рет отбасы үшін спортты қойып кеттім. Осы жолы тағы бір рет көрейінші. Соңғы мүмкіндігім ғой. Қазақ­стан чемпионатына қатысайыншы» дедім. Олжас қолдайтынын, көмектесетінін айтты. Сөйтіп, екеуміз жаттыға бастадық. Таңнан кешке дейін жаттықтым, арасында қыздарды да жаттықтырамын. Артынша залда қалып тағы бірнеше сағат жаттығамын. Бірте-бірте бұрын­ғы бабымды «жинап» алдым. Сөйтіп, белім­ді бекем буып 2022 жылы өткен ел чем­пио­натына қатыстым. Алғашқы екі кездесуде жас қыздарды жеңдім. Ал үшінші жекпе-же­гім­де құрамадағы мықтылардың бірі сана­ла­тын Алуа Балқыбековаға есе жібердім. Арада қан­ша жыл үзіліс алғаным бар, бес бала туға­ным бар, оған жасымның отыздан асқа­нын қосыңыз. Десе де, екеуіміздің арамыздағы айқас тартысты өтті. Бапкерлер «Шеберлігіңді жо­ғалтпапсың, Әйгерім! Жақсы бокс көр­сет­тің» деп қолдау білдірді. Олжастың да менің бұрынғы бабыма келе алатыныма көзі жетті. Сөйтіп жүріп, ұлттық құрамаға іліндім. Спар­та­киадада күміс жүлде еншіледім, Испанияда жақсы жекпе-жектер өткіздім. Негізі, онда фи­налда ұтылған жоқ едім. Әділетсіздік сал­дарынан онда да күміс жүлдегер атандым. 

– Екінші рет оралғаныңызда көпші­лік сізге білікті боксшы емес, бес бала­ның анасы деп қарап, шеберлігіңізге кү­мән келтіре қарағандардың болғанын байқаған боларсыз. Алайда былтыр Азия чемпионатындағы аяқ алысыңызды байқаған жанкүйерлер сіздің қола жүл­деден гөрі биіктеу өнер көрсеткеніңізді, әділетсіз жеңілгеніңізді жарыса жазды...

– Спортқа қайта оралғанда сыртымнан сөз айтқан кісілер көп болды. Ондайда не іс­тейсің? Ешкімнің аузына қақпақ бола алмайсың ғой. Олар сөйлеп-сөйлеп қояды. Мен оларды тыңдасам, арманыма жетемін бе? Олардың бос әңгімесіне еріп кетсем, қазіргі деңгейге жетпейтін едім ғой. Мен ең алғаш бокс залына кіргенде «Қыз балаға бокста не бар?» дегендер кейін мен Қазақстан чемпионы атанғанда басқаша сөйледі. Сондықтан мен олай сөйлейтіндерге үйреніп қалғанмын. Әлеуметтік желідегі пікірлерді көп оқымай­мын. Алайда былтыр Азия чемпионатында қола жүлдегер атанғанымда мені қол­да­ған­дар­дың қатары көбейгенін байқадым. Кез­десу­ден соң берген сұхбатымның астына көп адамның жылы лебізін аямай жазып кеткені жүрегіме майдай жақты. Шыны керек, мені олай қолдайды деп ойламадым. Пікірлерді оқып отырып, көзімнің жасын бір сығып ал­дым. Көпшіліктің «Қазақ қызы осындай болу­ға тиіс!» деп мені мақтан тұтқаны рухтан­ды­рып жіберді. Керемет әсер екен! Бүгінде сол спортсүйер қауымның қолдауымен өз арма­ныма аяңдап басып келемін. 

– Төрт күн бұрын Сербияда аяқталған, боксшылар арасында кіші әлем чем­пио­наты атанып кеткен Странджа кубогінің финалында да әділетсіздік болды деп көп пікір жазып, сізді тағы да мақтап жатыр.

– Иә, кездесуді көргендер «Біздің Әйгерім қуа­лап жүріп ұрды ғой» деп айтып жатыр. Әлеу­меттік желіден мен үшін жүрегі ауырып, әді­летсіз болды деп жазғандарын да оқыдым. Мен көпбалалы ана болғасын маған көп­ші­ліктің бүйрегі қатты бұрады-ау деймін.  Ра­сын­да, құрамадағы басқа қыздардан мені ерек­шелейтін жайт – менің көпбалалы ана болғаным ғой. 

– Жолдасыңыз Олжастың секундант бо­лып, ринг шетінде отыруы сізге кедер­гі келтіре ме, әлде, керісінше желпіндіре­ді ме? Әлеуметтік желіде кеңінен тарал­ған видеода сізге бапкер болу Олжасқа оңай емес екенін байқағандаймыз.

– Кезінде жеке бапкерім болған Ермек Ер­таев былтырға дейін Асланбек Шымберге­новті жаттықтарған-тын. Былтыр күзден бас­тап мені қайта жаттықтыра бастады. Ал оған дейін екі жыл бойы мені Олжас баптап, жарыстарға бірге барып жүрді. Өзі боксшы әрі кәсіби маман болғасын айтатын ақыл-кеңесі де пайдаңа жарайды ғой. Сон­дық­тан Олжастың мен кездесуге шыққанда ринг шетінде отыруы оң ықпал етеді. Деген­мен мен рингке шыққан кезде оның қатты уайымдайтыны рас.

– Бес бала тәрбиелей отырып, қатыс­қан жарысынан жүлдесіз қайтпайтын сіз секілді мықтыға «Спорт пен тұрмысты қатар алып жүру қиынға соқпай ма?» деген сұрақты қоймасақ болмас.

– Әрине, қиын. Бұл өмірде оңай нәрсе бар ма?! Бокспен шұғылданып жүрген жас қыз­дардың «жүгі» жеңіл ғой. Жаттығудан соң үйі­не барып тынығады, ұйықтайды. Ал мен жат­тығудан соң олай жата алмаймын. Үй жи­­нап, тамақ істеймін. Балалардың сабақ үл­­гері­мін қарайлаймын. Мектебіне, үйірме­сіне алып барамын, сосын кешке алып қай­тамын. Осы жағынан қиындау екені рас. Дей тұрғанмен, осылай қиын болатынын біліп тұрып, былғары қолғапты қайта кидім ғой. Демек, шыдап-бағуым керек. Десе де, қазір ата-енем бір жағыма шығы­сып, көп көмегін тигізіп жа­тыр. Оқу-жаттығу жиын­да­рына барар кезде бала-шағам ата-енемнің қарауын­да қала­ды. Мысалы, Странжа кубогіне дайын­даламын деп, бір ай үйде болмадым. Сол кезде ата-енем балаларыма қарайлады. Олар неме­релеріне бізден артық қа­рап, тап-тұйнақтай етіп киін­ді­ріп, асты-үстіне түсіп жатады. Де­ген­мен, балаларым әлдилеп отыратын жаста емес. Үлкен қызым 13-те, ұлым 8-сы­нып­та оқиды. Одан кейінгі екеуі 3, 1-сынып­тарда оқиды. Кенжем алты жаста. Оқушылар таңертең сабаққа кетіп, кейін қосымшасына барып, үйге кештеу келеді. Кен­же балам да таңнан кешке дейін балабақ­шада. 

– Үлкен балаларыңыз жекпе-жекте­ріңізді көретін шығар?

– Қызым боксты онша түсінбейді. Ал ұлым өзі боксқа қатысып жүрген соң ақылын ай­тып отырады. Әкесімен бір-екі жарысқа ба­рып, жеңіп келген. Сондықтан боксқа қа­тысты біраз нәрсені біледі. Сондықтан «Былай ұруыңыз керек» деп айтып отырады. Ол мені гладиатор деп атайды (күліп). Былтыр Азия чемпионатындағы соңғы кездесуден соң бетім ісіп кеткен-тін. Ол уақытта шлемсіз жұ­ды­­рықтасатын едік. Кейін шлемді қайта­рып, жақсы болды ғой. Сол чемпионатта бірнеше кездесуді шлемсіз өткізіп, ақырғы кездесуде қарсыласпен баспен соғысып, ақырында гематома пайда болған-тын. Үйге ора­л­ған соң қыздарым қорқып «Мама, бетіңе не болды?» деп жаны ашып жүрсе, ұлым «Біздің мама – гладиатор» деп мені мақтан көре­тінін айтқан (күліп).

– Сұрайын деп ұмытып кеттіппін – қайта шаршы алаңға шығамын деген шешіміңізді ата-енеңіз қалай қабыл­да­ды?

– Ата-енем Олжастың боксқа қайта орал­ғанын қатты қалап еді. Олимпиадада Олжас­тың жеңісін тартып алды ғой. Әділет­сіздік болды. Сол сәтте Олжастың көңілі қалып, боксты қойып кеткен еді. Ол уақытта өзім туралы тіпті ой жоқ, Олжасқа «Боксты қайта қолға ал» деп жүргенмін. Үш баланы бірінен соң бірін өмірге алып келген соң кәсіби спортқа оралу туралы ойланбайтынмын да. Алайда жоғарыда айтқанымдай, ойламаған жерден шешім қабылдаған соң, ата-енем бірде үйге қонаққа келгенде не шешкенімізді айтып, алдынан өтейік дедік. Басында қалай айта­рымды білмей, қатты қобалжыдым. Со­сын «Айтсам, не болыпты? Ата-енем боксшы екенімді біледі ғой» деп өз-өзімді жұбатып, әкемізге «Папа, мен боксты бастағалы жатыр­мын. Қазақстан біріншілігіне қатысқым келіп тұр» дедім. Ол кісі «Бастасаң баста, бірақ әшейін қатыспай, жеңуің керек» деп қолдау біл­дірді. Бүгінде екеуі әр жарысыма батасын беріп шығарып салады.  

– Сөз арасында «Арманыма аяңдап ке­лемін» деп қалдыңыз. Құпия болмаса, ол не арман?

– Мен қазір 48 келіде жұдырықтасамын ғой. Өзіңіз білетіндей, ол келіде құрамада бә­секелес көп. 50 келі ірілеу, екі келі айырма болса да білінеді. Май жинау бір бөлек, ал фи­зи­калық жағынан масса қосу – тіптен бөлек. Мен босанған соң шөгіп қалғанмын. Сол себептен өз салмағымнан артық катего­рия­да жұдырықтаса алмаймын. Сондықтан мен 48 келіде әлем чемпионатында топ жарғым келеді. Қазір менің салмағымда сіңлім Назым Қызайбай бір аптадан соң Сербияда өтетін әлем чемпионатына дайындалып жатыр. Үш дүркін әлем чемпионы атансам деген арманы бар Назымға мен қашан да тілектес болып отырмын. Жеңіспен оралсын! Дегенмен менің де үмітім, арман-мақсатым бар. Алда жарыс­тар жетерлік. Бізде бір атлетті бүкіл жарысқа қатыстырмай, кезек-кезекпен жіберіп отырады. Алда Әлем кубогі, Азия чемпионаты, әлем чемпионаты секілді ірі жарыстар бар. Одан бөлек, қаншама халықаралық жарыстар өткізіледі. Біреуіне бармасам да, екіншісінде топ жарармын. Дей тұрғанмен, менің арма­ным – әлем чемпионы атану. Үлкендер «Алла Таға­ла өзі сол жолға әдемі алып келеді. Асық­па» деп айтып жатыр. Бәлкім, мен қазір әлем біріншілігіне дайын емес шығармын. Мүмкін, қазір Назымның уақыты шығар. Менің де уақытым келеді. Ал дәл қазір Қазақстан қыздар құрамасы бір аптадан соң өтетін әлем біріншілігінде атой салып, жалпыкомандалық есепте бірінші орын алып келсе екен деп тілеп отырмын. Құрамадағы әр қызға жанкүйер бо­лып, дұға тілеп отырамын.

– Халықаралық әйелдер күні секілді шуақты мерекеде әйелдер қауымына не айтар едіңіз?

– Өз армандарыңызды сатпаңыздар, өз армандарыңызға адал болыңыздар дер едім. Көптің ішінде аласы да, құласы да болады ғой. Дегенмен ең алдымен бір Аллаға сену керек. Сосын тынбай еңбек етіп, іштей ниет ету ке­рек. Мен бір Аллаға сеніп, еңбек еттім, ниет қыл­дым. Ақырында, әдемі жолмен қазіргі ман­сап жолыма алып келді. Кейде кездесу­лерімді «алып» қоятындары бар. Десе де, мойымай, алға қарай адымдап келемін.

– Әңгімеңізге рахмет!

Сұхбаттасқан – Әлия ТІЛЕУЖАНҚЫЗЫ