Мазмұны
Құқықтық жүйе азаматтардың құқықтары мен бостандықтарын, қоғам мен мемлекеттің мүдделерін қорғауды қамтамасыз етеді. Ал құқықтық мәдениет дегеніміз – қоғамның құқықты қабылдауы, түсінуі, қолдануы және құқықтық қатынастар жүйесі. Ол адамның құқықтық нормалар мен заңдарға деген көзқарасы, құқықтық білім деңгейі, заңдарды сыйлау, сонымен қатар құқықтық тәртіпті сақтау мәдениетін көрсетеді.
Құқықтық мәдениет қоғамдағы әр адамның заңға деген құрметін, қоғамдағы құқықтық жүйені дұрыс қолдануын, әлеуметтік әділеттілікке деген сенімін қалыптастыруға ықпал етеді. Сондай-ақ құқықтық мәдениет адамдардың құқықтық қатынастарда әдебін, жауапкершілігін және заң алдындағы теңдігін қамтамасыз етеді.
Құқықтық мәдениет дамыған қоғамда адамдар өз құқықтарын дұрыс қорғап, міндеттерін орындауға тырысады, ал мемлекет құқықтық тәртіпті қамтамасыз етеді. Еліміз құқықтық жүйені жетілдіру, заңдарды реформалау және құқықтық тәртіпті нығайту мақсатында бірнеше бағытта жұмыс істеуде.
Ең біріншісі, құқықтық реформалар. Елімізде соңғы он жылдықта бірнеше құқықтық реформа жүргізілді, олар елдің құқықтық жүйесінің тиімділігін арттыруға және халықаралық құқықтық стандарттарға сәйкестендіруге бағытталған. Мысалы, Қылмыстық кодекс және қылмыстық іс жүргізу кодексінің реформалары. Бұл реформалар қылмыстық жазалау жүйесінің гуманизациясын қамтамасыз етуге бағытталған. Одан бөлек, Қазақстан халықаралық міндеттемелеріне сәйкес, адам құқығы мен бостандығын қорғауға бағытталған заңдарды қабылдауды жалғастыруда.
Екінші бағыт – құқықтық мемлекет қалыптастыру идеясы. Мемлекет құқықтық ел қалыптастыру жолында ілкі қадамдар жасауда. Жалпы, құқықтық мемлекет дегеніміз – бұл мемлекеттік биліктің барлық органдары мен лауазымды тұлғалары заң алдында жауапты және азаматтардың құқықтары мен бостандықтары қамтамасыз етілген мемлекет. Сарапшылар құқықтық мемлекет құрудың басты элементтеріне заңның үстемдігін, тәуелсіз сот жүйесін және адам құқықтарын қорғау мәселелерін жатқызады.
Үшінші бағыт – сот реформалары. Қазақстанда сот жүйесін реформалау мақсатында бірнеше маңызды қадам жасалды. Соның бірі – сот жүйесін жақсартуға бағытталған, 2016 жылы қабылданған «Сот жүйесі мен судьялардың мәртебесі туралы» заң. Бұл реформалар сот төрелігін қолжетімді ету, соттардың тәуелсіздігін нығайту және олардың кәсіби деңгейін арттыруды көздейді. Сонымен қатар судьялардың тәуелсіздігін қамтамасыз ету, электронды сот жүйесін енгізу, халықаралық тәжірибені ескере отырып, азаматтық және қылмыстық процестерді жетілдіру маңызды.
Төртінші бағыт – құқықтық білім мен құқықтық сана. Соның бірі – азаматтарға құқықтық көмек көрсету. Бұл бағытта елімізде мемлекеттік және коммерциялық емес ұйымдар арқылы азаматтарға тегін заңды көмек көрсету жүйесі дамып келеді. Сондай-ақ мектептер мен жоғары оқу орындарында құқықтық білім беру деңгейін арттыруға баса назар аударылуда.
Елімізде соңғы жылдары іске асырылған кешенді шаралардың бірі – құқық қорғау органдарын реформалау. Аталған бесінші бағытқа құқық қорғаушы ұйымдардың бақылауын күшейту, құқық қорғау органдарының ашықтығын қамтамасыз ету және қызметкерлердің кәсібилігін арттыру шаралары кіреді. Сонымен қатар соңғы жылдары полиция реформасы жүргізіліп, қоғамдық тәртіпті қорғау мен азаматтардың құқықтарын сақтау мәселелері бойынша өзгерістер енгізілді.
Қазақстандағы құқықтық саясаттың жаңа бағыттарының бірі – құқықтық саланы цифрландыру және ақпараттық технологияларды енгізу. Цифрландыру азаматтардың құқықтық қызметтерге қолжетімділігін арттырып, заңдардың орындалуын бақылауды жеңілдетеді. Бұл бағытта электронды үкімет пен электронды сот жүйесінің енгізілуі және заңдарға қатысты электронды платформалар мен қызметтерді қолдану мүмкіндігі шаралары іске асырылуда.
