Бақытжан ӘЛПЕЙIСОВ: ТЕМIРЖОЛШЫ МАМАНДЫҒЫН ӨНЕРГЕ АЙЫРБАСТАДЫМ
Бақытжан ӘЛПЕЙIСОВ: ТЕМIРЖОЛШЫ МАМАНДЫҒЫН ӨНЕРГЕ АЙЫРБАСТАДЫМ
Ол кiсiмен мен үйiнде жолықтым. Бала сияқты аңғал, өте кiшiпейiл адамның даусы да құлаққа жағымды, әуездi естiледi. Бұрындары көбiнде экраннан көрiп үйренгеннен кейiн бе, әлде рөлдерiндегi кейiпкерлерi өзгеше әсер еткендiктен бе, ол кiсiнi басқаша елестетiнмiн. Ғұмыры театрмен, киномен бiте қайнасып келе жатқандықтан, өнердi Бақытжан Әлпейiсовтiң екiншi өмiрi деп айтсақ та болады. Ағаның қарапайымдылығы да, сөйлеу мәнерiнiң өзгеше болуы да, сол бiр кездерi өзi әрiптес болған, сахнада талай рөлдердi бiрге сомдаған майталман өнер шеберлерiнiң ұмытылмайтын мектебiнен өткендiгiнде жатса керек.
— Бақытжан аға, әуелi драма театрдың сахнасынан бастаған шығарсыз?..
— Әрине. Мен әуелi өнердегi жолымды Ғабит Мүсiрепов атындағы Жастар театрынан бастадым. Институтты бiтiре салып, 1983 жылы Шолпан Жандарбекова апамыздың класын бiтiрген бiр топ бала Жастар театрына жолдама алдық.
— Сiздердiң топтарыңызда кiмдер бар едi?
— Райхан Қалиолла, Кеңес Нұрланов, Сәкен Әбдiрашев, Бақтияр Қожа бәрiмiз бiр жылы қабылдандық. Бақтияр Қожа бiзбен бiр курста оқыған жоқ, бiрақ жұмысқа бiрге бардық. Бәрiмiз он жылдай бiрге жұмыс iстедiк. Ол кезде марқұм Райымбек Сейтметов ағамыздың театрға бас режиссер болып, қабылданған сәтi едi. Ол кiсi жастарды жинап жатыр екен. Бiз барған жылы жастар өте көп болды. Бәрiмiз бiрге қатарлас болдық. Не пәтерiмiз жоқ, не айлығымыз мәз емес?! Қиындықтардың бәрiн бiрге көрдiк. Бiр жерден бiр жерге көшкенде, бiрiмiздiң жүгiмiздi бiрiмiз арқалап, бiрге көшетiн едiк. Жетiм бұрышқа да талай бiрге бардық. Бiрiмiз пәтер тапсақ, бәрiмiз жабылып, соның үйiн көшiретiнбiз.
— Бәрiңiз бiрге тұрдыңыздар ма?
— Бiрге тұрмаймыз, бiрақ бiрге iздесемiз. Бәрiмiздiң отбасымыз, бiр-екi баламыз бар. Сол қиындықтарда қалай мойымағанымызға қазiр таң қалам. Мүмкiн жастықтың арқасы шығар. Бәрiмiздiң де жағдайымыз бiрдей болатын. Бiреуiмiздiң жатақханаға қолымыз жеткенге бәрiмiз мәз болушы едiк. Сол жатақхананың өзiне кезекке тұрамыз. “Жатақхананың бiр бөлмесiне iлiксек қой, шiркiн-ай” дейтiн едiк. 1987 жылы әйтеуiр қолымыз жатақханаға жеттi. Сол жатақхананың бiр бөлмесiне iлiккен кезде, ауылдағы ағайындарымның қуанғанын көрсеңiз. “Орыс кемпiрдiң қас-қабағына қарамай, өмiр сүретiн болдың. Өзiңнiң ендi бiр бұрышың бар ғой” деп қуанды. Сөйтiп, жолдасым Раушанмен, екi ұлым төртеумiз, жатақханада тұрып, 1993 жылы тұрғын үй бағдарламасына iлiктiк қой. Бәрiмiзге бiр подъезден бөлме бұйырғанда, қуанышымызда шек болған жоқ. Қиындықты бiрге бөлiскен достармен бiр үйде тұру деген үлкен бақыт қой. Ол кезде министр Қанат Саудабаев ағамыз. “Бiр күнде көшiңдер” дедi. Министрлiкке жинап, кiлтiмiздi қолымызға бергенде, мiнеки, еңбегiмiздiң жемiсi дедiк.
— Бақытжан аға, сiздiң балалық шағыңыз қайда өттi?
— Темiр жолдың бойында, Жамбыл облысында Луговой деген станция бар. Сол станцияның бойында менiң жастық шағым өттi. Темiржолдың бойынан өтетiн әрбiр пойыздың даусы бесiктiң тербелiсiндей әсер ететiн. Көзiмдi ашқаннан естiгенiм шойын жолдың бойындағы пойыздардың шуылы болған соң, оның дауысы жадымда жатталып қалған. Кейiн жатақханада тұрғанымда да дәл түбiнен трамвай өтетiн. Сонда көбiсi: “туу, трамвайдың дауысын-ай, оятып жiбердi” деп қынжылып жататын. Мен үшiн пойыздың әрбiр дауысы үйреншiктi нәрсе едi. Әкем сол шойын жолда темiржолшы болып жұмыс iстедi. Ағайындарымның көбi сонда нәпақасын тапты. Өзiм де жеткiншек кезiмнен сонда жұмыс iстедiм. Тоғызыншы кластан кейiн, демалыстың кезiнде әке-шешеме көмек болсын деп, жұмыс iстейтiнмiн. Темiр жолдың әрбiрi сықыры үйреншiктi, бес саусағымдай бiлiп өстiм десем де болады. Содан болу керек, оныншы класты бiтiргеннен кейiн, темiржол институтына оқуға түскенiм.
— Әуелi темiржолшының мамандығына барғаныңыз қызық екен.
— Бала кезден таныс дүние. Бiрден темiржол институтына бардым.
— “Заңгердiң баласы заңгер, темiржолшының баласы темiржолшы болады” дейтiн қағида сияқты мұныңыз.
— Рас, темiржолшының баласы темiржолшылықты таңдайды ғой, ендi (күлдi). Он алты жаста мектеп бiтiрдiк. Он алты жастағы бала ненi бiледi? Бiздiң бiлетiнiмiз, ағаларым мен апаларым бiтiрген институт. Алматыға келсем, сол жылы темiржолшыларға арналған институт ашылып жатыр екен, оңай түстiм. Негiзi мектепте үздiк болып бiтiргем. Барлық сабақ бес. Неге екенiн бiлмеймiн, алтын медаль бұйырмады. Алдыңғы қатардағы оқушы болдым. Қай жерде бастама болып жатса, сол жерде жүретiнмiн. Үш жылдан кейiн барып, темiржолшының оқуы — менiң қолым емес екенiн түсiндiм. Сызған сызбаларым көңiлiмнен шықпайды. Содан осы оқу орнын бiтiрмей тұрғанымда, өзiмнiң қалаған мамандығыма бару қажеттiгiн ұқтым. Ол кезде институтты бiтiргеннен кейiн, жолдама беретiн. Онда басқа оқуға қайта түсу, өте қиын болатын едi. Екi жыл жұмыс iстеу керек. Кеш болмай тұрған кезде, басқа оқуға түсiп алу керектiгiн ойладым. Алдында көркем-сурет институтының ашылғанын естiгем. Соның жатақханасын тауып алып, студенттерiмен жолықтым. Қандай сабақтардан емтихан тапсыратынын, қандай сабақтардың жүретiнiн, бәрiн-бәрiн естiп, сұрап алдым. Сөйтiп, үшiншi курстан шорт кесiп, көркем-сурет институтына құжат тапсырдым.
— Оған дейiн сахнаға шығып көрген жоқ екенсiз. Актерлiкке неге бүйрегiңiз бұрды?
— Шығып көргем жоқ. Соған өзiм де таң қалам. Қалай, неге? Ең болмаса, алдыңғы буыннан бiреу жетелеу керек едi ғой. Ең болмаса, бiреуге елiктеуiм де керек едi. Бiрақ, жүрегiм солай деп сайрап тұрғаннан кейiн, оның үстiне, интуициям қатты жұмыс iстейдi. Iшкi түйсiгiм менi солай бұрды. Сол iшкi даусымды тыңдап, соның жетегiнде кеттiм. Барып, Шолпан апаймен, деканмен сөйлестiм. Олар маған: “Балам, үшiншi курсты бiтiрiп жатыр екенсiң, сол институтты бiтiрiп, бiрақ келсеңшi”,— деп ақылдарын айтты. “Екi-ақ жыл қалыпты, обал ғой” дедi. Көпке дейiн құжаттарымды алмай қойды. Тiптi, оқып жатқан жерiмде құжаттарымды бермей қойды. Сосын “әскерге баратын едiм” деп, өтiрiк айтуға тура келдi. Театр институтына құжат қабылдаудың соңғы күнi әрең үлгердiм. Сөйтiп, байқаудан өттiм.
— Алғашқы кезде театр институтына түсу үшiн шығармашылықтан өту қажет емес пе? Сiз бұл сынақтан қалай өттiңiз?
— Мiндеттi түрде. Жатақханаға барып, екiншi-үшiншi курста оқитын балалардан тәжiрибе жинақтадым. Олар маған: “Актер шеберлiгiнен өтсең, жеңiл болады” дедi. Қара сөзден әлi есiмде, “Абай жолынан” Қодардың өлiмiн оқып бердiм. Шатып-бұтып ән айтып, добыра мен гитараны орындап шықтым ғой. Көзiм жанып тұр, қандай дүниенi болса да орындаймын деп тұрмын. Оның үстiне, мамандығымды құрбандыққа шалып жiбергенiм де Шолпан апайға қатты әсер еткен болуы керек. Сөйтiп, тағдырымды өзге салаға өзгертiп, өнердiң жолынан бiрақ шықтым. Осы шешiмнiң бәрiн жалғыз өзiм қабылдадым.
— Ауылдағы темiржолшы әкеңiз бұған қалай қарады?
— Әкем темiржол институтына түскен жылы қайтыс болды. Шешем, бауырларым бар. Олар мен оқуға түскенге дейiн бiлген жоқ. Әкем орнында ағам бар едi. Ол кiсiге: “Мен оқуға түсiп келдiм, ұрыссаңыздар да осы, ұрыспаңыздар да осы” дедiм.
— Алдын-ала айтсаңыз қарсы болатын ба едi?
— Айтсам, дау туып кетер едi. Ақыл айтатын ба едi. Өзiмнiң шешiмiмдi, тағдырымды өзгерттiм. Шешемнiң айтқаны: “Балам, өзiң таңдаған екенсiң, өзiң бiлесiң” дедi. Әйтпесе, тұқымымызда өнерде жүрген бiреуi болған емес. Бәрi шетiнен ән салатын, домбыра ойнағаны болмаса, топқа түскенi жоқ.
— Алғаш театрға келгенде рөлiңiз қандай болды?
— Оны естен шығару мүмкiн емес. Алғаш келгенiмiзде, Райымбек ағамыз Мұхтар Әуезовтiң сирек қойылатын “Алуа” спектаклiн дайындап жатыр екен. Маған Досхан Жолжақсыновтың екiншi құрамында ойнау бақыты бұйырды.
— Сынап та көрген жоқ па?
— Ол кiсi бiздiң дипломдық спектакльдiң бәрiн көрдi. Дипломдық спектакльдiң бәрiнде басты рөлдердi ойнадым. Райымбек аға менiң ойнаған рөлдерiмдi ұнатты, риза болды. “Алуа” спектаклiндегi менiң рөлiм — ең шешушi рөл емес. Бiрақ, Досханның екiншi құрамы болу үшiн, дайындық мықты болу керек. Шеберлiгiңдi сынау керек. Ол спектакль өте сәттi шықты. Ол спектакль Мемлекеттiк сыйлыққа ұсынылды. Басты рөлдi ойнаған Мұхтар Бақтыгереев, Мәкiл Құланбаев ағаларымыз сол спектакльден кейiн, Мемлекеттiк сыйлыққа ие болды. Ең бастысы, Жастар театрында қазақтың танымал майталман актерлерiмен бiрге ойнау бақытына ие болдым. Тiптi, гример бөлмесiнде де үлкен актерлерге топ ете қалыппын. Мәкiл ағамен, Атакелдi Смайылов ағаммен бiрге бiр бөлмеде болдым. Аузым ашылып, ертегiдегiдей таң қалдым. Мұхтар ағамен, Әмина апамен ойнау бақытына ие болыппын. Ғажайып ертегi сияқты. Сол ертегiге көп уақытқа дейiн сенбей жүрдiм. Мұқтаждықтан болу керек. Екi балам бар. Келе салып, бiрден сахнаның кәдiмгi қара жұмысшысы болып та жұмыс iстедiм.
— Екi айлық алып жүрдiңiз бе?
— Екi айлық алдым. Бiрақ, сол екi айлықты толықтай бермеушi едi. Бiр айлықтың отыз пайызын беретiн. Соған келiсiп, күндiз-түнi театрдан шықпаушы едiм. Өнердегi жолымды театрдың iшiнен бастадым десем де болады. Қыр-сырын меңгерiп, таңертең кетем, кешкiсiн бiрақ келем. Ол кезде бiр күнi қазақтар, екiншi күнi орыстар қояды. Сонда орыстардың да декорациясын дайындаймын. Декорацияны қойып жүрiп, қалай ойнайды екен деп, тамашалап та жүрем. Гример бөлмесiнде жалғыз өзiм. Жаттаймын. Тамақты iшiп алам. Сөйтiп, уақыт таптым. Күндiз-түнi театрда жүре бергеннен кейiн, дайындыққа да уақыт табады екенсiң.
— “Үлкен майталман актерлердiң қасында жүру бақытына ие болдым” дейсiз. Сол кiсiлерден үйренгенiңiз, сол кiсiлерден алғаныңыз көп болды ма?
— Әрине. Ең бастысы, әлi күнге дейiн ол мектеп өзiнiң күшiн жойған деп ойлаймын. Ол — дубляждың мектебi. Мұхтар Бақтыгереев ағамызды “дубляждың королi” дейтiн. Олардың сөйлеу мәнерi ерекше едi. Қазақтың тiлiн, қазақтың сөйлей бiлу шеберлiгiн әбден зерттеп алған, әбден меңгерiп алған адамдар едi. Әлi күнге сол кiсiлердiң дауысын теледидардан, радиодан естiп қалсам, елең ете қалам. Сөйлеген сөздерiнiң өзi поэзия сияқты естiлетiн едi. Оның өзi үлкен мектеп. Ең алғашқы өткен мектебiм, сол сөйлеу мәнерi. Райымбек аға қазақ тiлiнiң өте шебер маманы едi. Қара сөздi қалай айту керек, үтiр-нүктенi қалай айту керек екенiн үйреттi бiзге. Сөзге көп көңiл бөлдi. Содан кейiн iс-әрекет болатын. Райымбек аға поэзияны қалай оқушы едi? Үйренетiн адам, көп ақыл айтқыза бермей-ақ, бойына сiңiре бередi ғой. Керегiн алып, керексiзiн жиып қоя бередi. Әрине, бiреудi қайталау мүмкiн емес. Бiрақ, ол кiсiлердiң тәжiрибесiн бойыма сiңiрiп, олардың бәрiн ой-елегiнен өткiзiп, шеберлiгiмдi шыңдай түстiм. Қазiр мен де дубляж жасаймын. Бiрақ бұл бейне дубляж. Кемiстiгi бар, кинодубляжға қарағанда. Кинодубляжда сен бiр адамның ғана даусын жасап шығарасың. Мұнда бiр ғана дауыс бар. Бар кейiпкердi бiр ғана адам оқып шығады. Сол мектептi әрi қарай жалғастырып, сол ағалардың деңгейiне жету арманымыз.
— Аға, сол кiсiлердiң қатарына, сол буынға қарасаңыз, бiрiнен-бiрi асып түсiп жатқан, өңшең театр майталмандары. Олардан кемшiлiк iздеу мүмкiн емес. Бәрi шеттерiнен тұлға, шеттерiнен өзгеше бiр әлем едi. Оларға мұндай бақыт туа бiткен талантпен берiлдi ме, әлде еңбекпен келдi ме?
— Мен үшiн олар үлкен тұлға екенi рас. Дұрыс айтасың, олар өзгеше бiр әлем едi ғой. Қазiр ұсақталып кеттi деп жатамыз. Кiм бiледi, бiздiң буынға берiлген нәрсе осы шығар. Бiз әйтеуiр олардың көзiн көрiп қалдық, серiктес, әрiптес болып ойнап қалдық. Ендi әр буынның өсiп-өнудегi жолы болады. Бiздiң де буынға бiрнәрсе бұйырған шығар.
— Театрдан киноға келу, танымалдылықты одан ары арттыра түсу деп ойлайсыз ба?
— Әрине, театрда жүрген әрбiр актердiң арманы — киноға түсу. Актер мамандығы соны талап етедi, яғни танымал болуды. Әйтпесе не үшiн жүрсiң? Театрмен ғана шектелiп қалуға болмайды. Театрдың көрерменi көп емес. Нағыз театрды сүйетiн адамдар болмаса. Ал, киноның көрерменi миллиондап саналады. Сондықтан, кинодағы рөлiңдi ойнау — әрбiр актердiң арманы. Сондықтан, киноға түсiру басталайын деп жатыр екен, актерлер iздеп жатыр екен десе, бүкiл актер шапқылаймыз. Бiреумiздiң жолымыз болады, бiреумiздiң жолымыз болмайды. Киноға түскенше қаншама сыннан өтiп, жарамсыз болып қалдық. Бiр рөлге кемi он шақты актер бағын сынап жатады. Соның бiреуi ғана қабылданып, тоғызының сағы сынып қайтады. Содан 1987 жылы Мәскеудегi ВГИК-тi оқып жүрген жас жiгiт кино түсiрейiн деп жатыр деген хабар келдi. Оған дейiн де тауымыз шағылып жүрген. Барсақ, бара салайық дедiк. Ақыры, демалысқа кетiп бара жатырмыз. Бiрақ, ол режиссер “кәсiби актердi ұнатпайды” деген сөздi де естiп қалдық. Келiп таныссақ, Серiк Апрымов деген жас режиссер. Үшiншi курста оқиды. Алғашқы фильмiн түсiрейiн деп жатыр екен. Сынақ тапсырдық та, ауылға қайтқанбыз. Демалыстың бәрiн ауылда өткiзетiн кезiмiз. Шөп шабамыз, үйге көмектесемiз. Сөйтiп, шөп шауып жүргенiмде, телеграмма келдi.
— Қоңырау шалатын байланыс жоқ ол кезде…
— Ауылда байланыс жасайтын телефон да жоқ, “Сiздi осындай рөлге бекiттi, түсiру осындай күндерi басталады” делiнген. Фильмнiң аты “Соңғы аялдама”. Қуаныштан жүрегiм жарылып кете жаздады. Алғашқы кинодағы рөлiм осылай басталды. Сол кинода кәсiби актер мен ғана болдым. Қалғанының бәрi ауылдың адамдары. Алғашқы кином. Киноның қыр-сырын ақырын-ақырын зерттегенiм де сол фильм. Бiр қабатты, қирайын деп тұрған қонақ үйде жатамыз. Серiкпен етене таныстығым да сол кезде басталды. Кино үлкен абыройға ие болды. “Қиян” деп қойған менмiн. Шалғайда болып жатқан оқиға болған соң, әрi “Соңғы аялдама” деген аты онша келiңкiремейтiн болған соң, осылай өзгерттiк. Фильм ТМД елдерiнде үлкен бағасын алды. Бұл фильм көп шулатты да. Көрермен қақ жарылды. Бiреулер шынайы өмiрден алынған фильм десе, ендi бiреулер қазақтың ең нашар жерiн көрсетiпсiң дедi. Жұрттың бәрiне ұнау мүмкiн емес. Сөйтiп, киномыз осылай басталды. Одан кейiн, “Сергелдең” деген Серiктiң тағы бiр фильмiне түстiм. Менiң өмiрiмдегi, кино тарихымдағы сәттi түскен рөлдiң бiрi — Дәмiр Манабайдың “Сұрапыл Сұржекей” деген фильмi едi. Смағұл Елубайдың “Ақ боз үй” атты романының желiсi бойынша қойылған. Ең бастысы, ондағы актерлер құрамының мықты болғандығы. Нұрмахан Жантөриннiң ойнауы. Жанас Ысқақов, Мейiрман Нұрекеев, Қасым Жәкiбаев сияқты ағаларымызбен әрiптес болуым. Ника сыйлығына номинант болғаным да сол кино едi. Бiр актер бiр рөлдi меңгерiп алғаннан кейiн, соның әрбiр қимыл-қозғалысына дейiн зерттеп алады ғой. Мен де сөйттiм. Сол фильмнiң кезiнде Нұрмахан Жантөрин ағамыз қайтыс болып кеттi. Әйтеуiр, сол кiсiге ұқсас бiр адамды тауып, фильмдi аяғына дейiн жеткiздiк. Одан соң, Асанәлi ағамыздың “Қозы Көрпеш — Баян сұлуына” түстiм. Ондағы бiр бақыт — Сағи екеумiздiң қол ұстасып бiрге жүргенiмiз. Сағи — Қодар, мен — Жантық. Күндiз-түнi бiргемiз. Тамаша өткiзген кезеңдер едi. Ала жаздай бiрге жүрдiк.
— Өзiңiз ойнаған рөлдерiңiзден кемшiлiк тауып отырасыз ба?
— Болады. “Әттеген-ай” деп, iштей өзiң бiлiп отырасың. Кинода өзгерту мүмкiн емес. Бiр-ақ рет ойнайсың. Сол жылы қалай кетсе, солай түсiрiлiп кетедi. Театрда өзiңдi көре алмайсың, сырт жақта залда отырып, көрермен тамашалайды. Бiр жерi сәтсiздеу болса, қайта қарап, қайта ойнауға мүмкiндiк бар.
— Кино сыншылардан сынды жиi естiдiңiз бе?
— Көп болды. Ең бiрiншi фильмiм “Қияннан” бастап, сынға көмiлiп қалдым. Оған да үйрендiк. Және ол сынға дұрыс көзқарас қалыптастыра бiлудiң өзi өнер. Сын айтылу да керек. Ең бiрiншi сыншы, үйдегi жұбайым Раушан. Айтқанда көкесiн танытады. Мүмкiн, қателiктер болар. Қателiксiз дүние жасап шығару қиынның қиыны. Және көрерменнiң бәрiне ұнау мүмкiн емес. Актердiң жұмысы, режиссердiң жұмысы болсын, қателiк кездеседi.
— Бiзде көбiне байқауға арналған фильмдер түсiрiлiп жатады. Мұның сыры неде?
— Бұл да көп айтылып жүрген даулы мәселе. Егер бiз көрерменнiң көңiлiнен шығатын фильмдер түсiретiн болсақ, онда кино саласы дамымай қалады. Көрермен көрiп жатпаса да, оны киногерлер бiледi. Фестивальге қатысып, сол байқауға қатысқан фильмдерден үйренемiз. Көрерменге арналған фильмдер түсiру қажет болса, оны өзбектер “пашкiлеп” түсiрiп жатыр.
— Сол фильмдер кино саласын дамытпай ма?
— Бiрақ, ол арқылы кино дамымайды. Оны байқауға қатыстыруға да келмейдi. Сондықтан, неге көрерменнiң деңгейiн көтермеске, соның талғамын асырмасқа. Сонда бiз кино процесiнен кеш қалмаймыз. Бiрақ, жалпы халықтық фильм дейтiн болсақ, бiреудi жылатып, “Жетiмдер” сияқты жасауға болмайды. Киноның өз заңдылығы бар емес пе? Мiндеттi түрде көрерменнiң көз жасын сығып алу қажет пе? Бокста да ереже бар. Белден төмен ұрмау керек. Көрермендi де белден төмен ұрмау керек. Оның да ережесi бар. Апатты жағдайларды, оның ауруын пайдалануға болмайды. Көрермендi аяу керек. Өнердiң де бiр ережесi бар. Сол ережелердi сақтай отырып, шынайы өмiрде болып жатқан дүниенiң бәрiн экранға шығара беруге болмайды.
— Бiз қазiр мини опералар, сериалдарды жанталасып көрiп жатырмыз. Түркияның, Кореяның… Дәл солай сериал түсiру бiздiң қолымыздан келмей ме?
— Келедi. Сол сериалдарды он орап түсiре алатын телеарналарда мүмкiндiк бар, бiзде. Осыны телеарналардың қолға алмайтынына түсiнбеймiн. Сол кезде неше түрлi мелодрамаларды соза беруге болады. Қазiрдiң өзiнде Ресейдiң сериалдарының деңгейi көп төмендеп кеттi. Алғашқыдай емес. Оқиғалары, түсiрiлуi де онша емес. Бiрақ оны бiрiншi арнадан көрiп жатырмыз. Түкке тұрмайтын нәрсе. Телеарналарға неге тапсырма бермейтiнiн түсiнбеймiн. Оны шешетiн бiз емес.
— “Әкем екеумiз” фильмiне қалай келдiңiз?
— Бұл фильмге Данияр алғашқы кезде менi түсiргiсi келмедi. Мен “бәйгеге қосылып көрейiншi” дедiм. Көптен берi киноға түспей жүргем. Сағынып жүрген кезiм болатын. Даниярға: “Сынақ болса да өтiп көрейiншi, өтпей қалсам, өкпе жоқ” дедiм. Үш-төрт актер өттiк. Телефон шалып: “Сiз өтпедiңiз” дедi. “Қап, әттеген-ай, тағы болмады-ау”— деп iштей жабырқап қалдым. Амал жоқ. Бiр апта өткеннен кейiн, тағы телефон шалады. “Сiз өттiңiз”,— дейдi. Данияр негiзi бұл рөлге менiң бет-пiшiнiм келмейдi деп ойлапты. Менiң бет-пiшiнiм жағдайы жақсы, өмiрден көп таяқ жемеген, адамның пiшiнi сияқты. Оған жұқалау бiр адамды iздеген екен. Арықтау адам керек екен. Ары ойлап, берi ойлап менi таңдапты. Бүкiл ауыртпашылықтың жүгiн көтеретiн менiң рөлiм екенiн түсiндiм. Даниярмен таныстығымыз осылай басталып, жақсы тiл табысып, бiр-бiрiмiздi ұғатындай дәрежеге жеттiк.
— “Көшпендiлерге” шақырмады ма?
— “Көшпендiлерге” бақ сынауға мүмкiндiк берген жоқ. Жолатпады да ғой, бiздi. Ренжiгенiмiз де сол. Бұл фильмдi көп күттiк. Бәрiмiздiң жұмыссыз жүрген кезiмiз. Бұл қазақ актерлерi үшiн үлкен мейрам едi ғой. Мерекемiздi тартып алды ғой. Кiшкентай рөлiнде жүрсек те, бәрiмiздiң басымыз қосылып, әңгiме-дүкен құрғанның өзi қандай ғанибет едi. Сол мерекемiздi тартып алғандай болды. Неге бұлай жасағанын бiлмеймiн, түсiру алаңына жолатпай қойды.
— Талантты актердiң болымсыз ақшаға бола, болмайтын рөлге келiсе салуы бүгiнгi қоғамда ақшаның қажеттiлiгiне тiреледi деп ойлайсыз ба?
— Бұл бiрiншiден, үлкен дүниеге түскiм келедi, үлкен рөлдi сомдағым келедi. Бiрақ ондай жоқ. Кем дегенде, жылына отыз-қырық фильмге түсiп жатсаң, онда жөн. Оның өзiн жылдап тұрып күтесiң. Ол сәйкес келе ме, жоқ па? Режиссер шақыра ма, жоқ па? Қанша уақыт тапжылмай күтiп отырған рөлдерiң жаныңнан сырғып өтiп жатқанда, жаның қалай ауырады?! Ол актерлердiң өзiне ғана аян. Келiсе салатының, сондықтан болу керек.
— Әлемдiк кино шеберлерiне кез келген елден киноға түсуге ұсыныс түсiп жатады. Бiзде қалай? Мұндай жағдайлар бола ма?
— Танымал бүкiл ел бiлетiн бес-алты актер бар. Соларды шақырмаса, бiздiң буыннан шетелдiң аса хабары жоқ.
— Қазiр киноға ұсыныс түсiп жатқан жоқ па?
— Биыл ұсыныс жоқ. Не болып, не қоятыны белгiсiз.
Әңгімелескен Гүлзина БЕКТАСОВА
