423
Көбейтұз зерттеуге зәру
Көбейтұз зерттеуге зәру
«Ерейментауда суы қызғылт түсті көл бар екен» дегенді ести сала, көруге асықтық. Жүз рет естігеннен, бір рет көрген артық демей ме? Көл атауы Көбейтұз екенін және оның түсі жылына бірнеше рет қызғылт реңге айналатынын білдік. Табиғаттың таңғажайып сұлулығын тамашалау мақсатында арнайы тур ұйымдастырушы компаниялардың біріне хабарласып, сенбі күні таңертең Көбейтұз көліне қарай жолға шығып кеттік.
Барар жеріміз қаладан алыс емес, Нұр-Сұлтан – Павлодар тасжолының бойында орналасқан. Ерейментаудан өткеннен кейін жолдың бойында «Қоржынкөл станциясы» деген тақтайша көрінеді. (Бұл – қаладан 176 шақырым жер). Осы жерден оңға бұрылып, түнел арқылы жолдың арғы бетінде орналасқан «Ақжол» кешеніне жеттік. Кешенге жеткенше әрлі-берлі толастамай жүріп жатқан көліктерді көріп, бүгін көлге келушілердің көп болатынын бағамдадық. «Ақжол» кешенінен оң жаққа шамамен 3 шақырым жүрген соң алыстан қызғылт көл көзге көрінді. Расында судың түсі ерекше. Қызғыл түске боялып жатқан көл көк аспанмен астасып, сары далаға ғажайып сұлулық беріп тұр.
Көл бір жылдың ішінде бірнеше рет осылай қызғылт түске боялады екен. Ең алғаш көлдің қызғыл түске боялуы былтыр жазда байқалған. Ғалымдар мұны тұзды суда тіршілік ететін дуанелла галофил бактерияларының көбеюімен түсіндіреді. Сонымен қатар қатты ыстық пен жауын-шашынның аз болуы шипалы судың ерекше түсін сақтап қалуға әсер еткен.
Көл жиегіне табанымыз тиген бетте суына түсуге асықтық. Өзімізбен бірге жаздық жеңіл сүйретпе аяқ киім ала шыққанымыз жақсы болған екен. Өйткені көлдің табаны шамамен 4-5 елідей кәдімгі аппақ қатпарлы тұз. Көлді жалаң аяқ кеше алмайсың, табаныңа тұздың қатпары батады. Мұнда келген кейбір адамдар күрекпен тұзды аршып, астынан шыққан қара лайды бетіне, денесіне жағып жатыр. Ал енді біреулер лайды ыдыстарға салып, көлдің суын бөтелкелерге құйып, көліктерінің жүк салғышына тиеп жүр. Білетіндер көлдің батпағының емдік қасиеті күшті деседі. Әсіресе, салқын тигенде бөлме температурасындағы балшықты тұзды денеге тартса, жақсы қыздырады екен. Суы да суық тигенде денеге жақса, ем болады деседі. Тіпті, күздің күні аяғын суға салып, ем алатындар бар екен. Көлдің лайы ревматизм ауруына шипа болады дейді.
Біз көлді ортасына дейін кешіп бардық. Кешіп бардық дейтініміз, көлдің тереңдігі тізеге де жетпейді. Бір қызығы, көлдің әр жерінде аппақ болып тасқа айналған тұздар қатып қалған, орнынан қозғалта алмайсың.
Бұл жердің сырын білетіндер бір тәулікте 20 минут қана суға түсуге болады дейді. Одан көп түссеңіз, денсаулыққа зиян болуы мүмкін. Бұл сөздің де жаны бар сияқты. Өйткені көлдің орта тұсына барғанда көзіміз ашып, басымыз айналғандай болды. Тіпті, толқынмен бірге тербеліп, теңселіп тұрғандай боласың.
Байқағанымыз, суға құс қонбайды екен. Көбейтұздың жанындағы тағы бір тұзды көл бар. Қызғылт көлден қайтқан жұрт осы жердің суына шомылып, аққуын тамашалайтын көрінеді. Өйткені Көбейтұздан шыққан соң денеңіздің су тиген жерінің бәрі аппақ тұз болып қатып қалады екен. Көлден соң шайынбасаңыз, тұз денеңізді ашытып, киіміңізді қатырып тастайды. Сондықтан Көбейтұзға жолыңыз түссе, міндетті түрде кісі басына 4-5 литр су ала шығуды ұмытпаңыз.
Жергілікті тұрғындардың айтуынша, Көбейтұздың сұлулығын тамашалауға еліміздің әр өңірінен, сонымен қатар Ресейден де саяхатшылар келеді екен. Шетелдік туристердің қызығушылығын оятқан көлдің суы, оның құрамы, ақ-қызғыл түсті тұзының пайдасы сапалы зертханалық зерттеуді қажет етеді. Сонымен қатар көлдің табиғи сұлулығын сақтап қалу үшін көлге баратын жолға белгілер қойып, бірнеше әжетхана мен қоқыс контейнерлерін орнату керек-ақ. Көбейтұздың суы, тұзы мен батпағы расында адамға шипалы екені дәлелденсе, инфрақұрылымын қолға алатын кәсіпкерлер де табылып қалар.
Анықтама. Көлдің аты – Көбейтұз. Халық арасында қызғылт көл деген атауға ие. Суы тұзды. Аумағы 7 шаршы шақырымға жуық, ұзындығы – 3,5 км, ені – 3,1 км, ал жағалау бойының ұзындығы – 11 км. Жағалауы құмды, саздақты ойлы жазық. Су көп болған жылдары көл пішінін өзгертіп тұрады. Қараша-сәуір айлары аралығында қатып жатады. Көл жауын-шашын және жерасты суларымен толысады.
Көл жиегіне табанымыз тиген бетте суына түсуге асықтық. Өзімізбен бірге жаздық жеңіл сүйретпе аяқ киім ала шыққанымыз жақсы болған екен. Өйткені көлдің табаны шамамен 4-5 елідей кәдімгі аппақ қатпарлы тұз. Көлді жалаң аяқ кеше алмайсың, табаныңа тұздың қатпары батады. Мұнда келген кейбір адамдар күрекпен тұзды аршып, астынан шыққан қара лайды бетіне, денесіне жағып жатыр. Ал енді біреулер лайды ыдыстарға салып, көлдің суын бөтелкелерге құйып, көліктерінің жүк салғышына тиеп жүр. Білетіндер көлдің батпағының емдік қасиеті күшті деседі. Әсіресе, салқын тигенде бөлме температурасындағы балшықты тұзды денеге тартса, жақсы қыздырады екен. Суы да суық тигенде денеге жақса, ем болады деседі. Тіпті, күздің күні аяғын суға салып, ем алатындар бар екен. Көлдің лайы ревматизм ауруына шипа болады дейді.
Біз көлді ортасына дейін кешіп бардық. Кешіп бардық дейтініміз, көлдің тереңдігі тізеге де жетпейді. Бір қызығы, көлдің әр жерінде аппақ болып тасқа айналған тұздар қатып қалған, орнынан қозғалта алмайсың.
Бұл жердің сырын білетіндер бір тәулікте 20 минут қана суға түсуге болады дейді. Одан көп түссеңіз, денсаулыққа зиян болуы мүмкін. Бұл сөздің де жаны бар сияқты. Өйткені көлдің орта тұсына барғанда көзіміз ашып, басымыз айналғандай болды. Тіпті, толқынмен бірге тербеліп, теңселіп тұрғандай боласың.
Байқағанымыз, суға құс қонбайды екен. Көбейтұздың жанындағы тағы бір тұзды көл бар. Қызғылт көлден қайтқан жұрт осы жердің суына шомылып, аққуын тамашалайтын көрінеді. Өйткені Көбейтұздан шыққан соң денеңіздің су тиген жерінің бәрі аппақ тұз болып қатып қалады екен. Көлден соң шайынбасаңыз, тұз денеңізді ашытып, киіміңізді қатырып тастайды. Сондықтан Көбейтұзға жолыңыз түссе, міндетті түрде кісі басына 4-5 литр су ала шығуды ұмытпаңыз.
Жергілікті тұрғындардың айтуынша, Көбейтұздың сұлулығын тамашалауға еліміздің әр өңірінен, сонымен қатар Ресейден де саяхатшылар келеді екен. Шетелдік туристердің қызығушылығын оятқан көлдің суы, оның құрамы, ақ-қызғыл түсті тұзының пайдасы сапалы зертханалық зерттеуді қажет етеді. Сонымен қатар көлдің табиғи сұлулығын сақтап қалу үшін көлге баратын жолға белгілер қойып, бірнеше әжетхана мен қоқыс контейнерлерін орнату керек-ақ. Көбейтұздың суы, тұзы мен батпағы расында адамға шипалы екені дәлелденсе, инфрақұрылымын қолға алатын кәсіпкерлер де табылып қалар.
Анықтама. Көлдің аты – Көбейтұз. Халық арасында қызғылт көл деген атауға ие. Суы тұзды. Аумағы 7 шаршы шақырымға жуық, ұзындығы – 3,5 км, ені – 3,1 км, ал жағалау бойының ұзындығы – 11 км. Жағалауы құмды, саздақты ойлы жазық. Су көп болған жылдары көл пішінін өзгертіп тұрады. Қараша-сәуір айлары аралығында қатып жатады. Көл жауын-шашын және жерасты суларымен толысады.
