50614
Шейх сарайлары мен әйгілі қонақүйлердің дизайнын әзірлеген қазақ қызы
Шейх сарайлары мен әйгілі қонақүйлердің дизайнын әзірлеген қазақ қызы
Күн көзіне шағылыса жарқыраған ғажап ғимараттар мен зәулім сарайларды көргенде, мұның сыртқы келбетіне өзіндік қолтаңбасын қалдырған архитектордың қызметіне тамсанамыз. Ал мұның ішін әрлеп, қыздың жиған жүгіндей етіп сәндеп жүрген интерьер дизайнерінің еңбегін кей тұста байқамай жатамыз. Ғимараттың ішкі кеңістігін көркейтуді көздейтін бұл маман иесіне шетелде қажеттілік жоғары екені белгілі. Бүгінде Біріккен Араб Әмірлігінің астанасы Абу-Дабиде интерьер дизайнері болып қызмет ететін қандасымыз Құралай Жансейітова аталған елдегі он бес шақты ірі жоба, соның ішінде әлемге белгілі бес жұлдызды қонақүйлердің дизайнын жасаған. Бұдан бөлек, шейхтың жеке компаниясында бас дизайнер қызметін атқарған ол жеке сарайлар мен үлкен қорғандардың жобасын әзірлеген. Шетелде сұранысы көп маман болғанымен, Қазақстанда әзірге таныла қоймаған Құралайға арнайы хабарласып, әңгімеге тартқан едік.
– Құралай, сіз әзірлеген ірі жобалармен таныспай жатып-ақ, әлеуметтік желіге жүктеген суреттеріңізден өз ісіңіздің маманы екеніңізді бірден байқадық. Жалпы, интерьер дизайнері секілді қызықты мамандыққа сізді кім баулыды? Бұл салаға қалай келдіңіз?
– Негізі, бұл мамандыққа мені баулыған әжем. Себебі бала күнімде ата-әжемнің ауылына жазғы каникулға баратынмын. Қолы-қолына тимей еңбек ететін әжем көрпе тігіп, кілем тоқитын, сонымен қатар небір өрнектер құрастыратын, сол кезде қасына отырғызып, жасаған дүниесіне өрнектер таңдасуымды сұрайтын. Сол уақыттан бастап дизайн әлеміне, соның ішінде түрлі түсті өрнектерге әуес болдым. Қазір қарап отырсам, мұның барлығы әжемнен дарыған екен. Әжемнен бөлек, әкем Серғали да шығармашыл кісі. Ол Шымкент қаласында бірнеше жыл бойы бас архитектор қызметін атқарған. Қазіргі таңда зейнетте. Анам Гүлайым екеуі жеке кәсіппен айналысады.
– Сұхбаттасуға келісу үшін хабарласқанымда «Мені Қазақстанда ешкім танымайды ғой» деп айтып қалдыңыз. Осы орайда, оқырман қауымға өзіңізді кеңінен таныстыра отырсаңыз.
– Иә, елде расымен мені онша көп танымайды (күліп). Өзім туралы айтар болсам, 1986 жылы Түркістан қаласында дүниеге келдім. Мұнда бірнеше жыл тұрғаннан кейін, отбасымызбен Шымкент қаласына көштік. Шымкентте 9-сыныпқа дейін оқып, сосын Алматыдағы әл-Фараби атындағы ҚазҰУ-дың колледжіне, Шығыстану факультетіне оқуға түстім.
Алайда бұл оқуымды аяқтағаным жоқ, себебі мұнда оқып жүргенімде халықаралық жобаға қатысып, нәтижесінде Америкада оқу мүмкіндігін иелендім. Сөйтіп, әлгі бағдарлама шеңберінде АҚШ-тың Огайо штатындағы жергілікті мектепке ауысып, мұнда он екі жылдықты бітіріп жатқан америкалық оқушылармен бірге оқып, жалпы білімі бар аттестат алып шықтым. Бағдарлама ережесіне сәйкес, мұнда үш баласы бар америкалық отбасының үйінде тұрдым.
Олардың мені ерекше қабылдағаны соншалық, туған баласындай көріп, барын алдыма тосып, айрықша жақын тартты. Олармен бір жылдың ішінде он төрт штатты аралап, көкжиегімді кеңейтіп, ұмытылмас әсер алдым. Сосын мен оқыған мектептегі америкалық мұғалімдер де маған жылы қабақ танытты, әсіресе сурет пәнінен сабақ беретін апайым бейнелеу өнеріне икемімді байқап, небір жобаларға қатыстыратын. Сөйтіп, сол кісінің ықпалымен бір жылдың ішінде он бес жобаға қатысып, шығармашылықпен айналысуға деген құлшынысым арта түсті.
– Мектепті Америкада бітіргеніңізбен, бакалавр бөлімін Қытай елінде оқыпсыз. Америкада қалғыңыз келмеді ме, әлде оқуға түсуде қиындықтар болды ма?
– Жоқ, еш қиындық болған жоқ. Негізі, мектеп бітірген бойда Америкадағы Калифорния университетінің архитектура факультетіне оқуға түскенмін, десек те, ата-анаммен ақылдаса келе, білімімді елге жақын жерде жалғастыру мақсатында Қазақстанға қайтуды ұйғардым. Оның үстіне, үйдегі жалғыз қыз болған соң, ата-анам да мені уайымдап жүрді. Өзім де ол кісілерден алыстап кетсем, қиналып қаламын-ау деп ойладым. Сөйтіп, елге келген соң, жоғары білім алу үшін Қытай астанасы Бейжіңге барып оқимын деп шештім. Мұнда алдымен екі жыл бойы қытай тілі бойынша курс оқып, сосын дүниежүзі бойынша белді университеттердің бірі саналатын австралиялық Raffles Design Institute-тің Бейжіңдегі филиалында үш жыл білім алдым. Неге үш жыл десеңіз, біз мұнда бес жылдық бағдарламаны интенсивті түрде үш жылда оқып шықтық. Мұндағы оқуым оңай болды деп айта алмаймын, дегенмен мұның маған берері мол, пайдасы көп тиді. Қытайда жүргенде де өз-өзімді жетілдіру үшін Иранда, Дубайда және еуропалық қалаларда өткен жобаларға қатысып жүрдім. Бұдан бөлек, Бейжіңдегі Robarts Spaces компаниясында интерьер бойынша кіші дизайнер қызметін атқарып жүріп, кеңсе, қонақүйге ұқсас аурухана, пентхаус, пәтер дизайнын жасауға атсалыстым. Сөйтіп, Қытайда түрлі жобаларды іске асырамын деп жүріп, сегіз жылдың зуылдап өте шыққанын сезбей де қалыппын.
– Сегіз жылдық жұмыс тәжірибеңізді жинақтаған соң, Біріккен Араб Әмірлігіне жұмысқа ауысыпсыз. Архитектурасы көздің жауын алатын араб еліне неліктен тұрақтағаныңыз түсінікті жайт. Десек те, үйреншікті Қытай ортасынан Дубайға қызмет ауыстыру оңай болмаған шығар?
– Негізі, Қытайда жағдайым да, жұмысым да жақсы болатын. Тек бір елде осыншама уақыт жұмыс істегеннен кейін, орын ауыстырғым келді. Оның үстіне, өзге елдің жобасын іліп әкете алатынымды жақсы түсіндім. Сөйтіп, шетелдік ірі компанияларға портфолиомді әзірлеп, түйіндемемді жібердім. Нәтижесінде Сингапур, Токио және Дубайдағы компаниялардан шақырту келді. Өзім бұрыннан Дубайдың архитектурасына қатты қызығатындықтан, бірден сол қаланы таңдадым. Құмның үстіне соғылып, жоқтан барды құраған, шағыл жерді көркейтіп, көз қызықтыратын ғимараттарымен танымал Дубайда жұмыс істеудің қызығушылығы мен ерекшелігі көп. Бұл – мұсылман елі, не жедім, қайда баруым керек деп алаңдамайсың. Бұдан бөлек, орналасуы бойынша Қазақстанға жақын, ата-анамды сағынсам екі жарым сағатта ұшып бара аламын. Дубайға келгенде әлгі шақырту бойынша америкалық HBA (Hirsch Dender Assosiates) компаниясында жұмыс істедім. Аталған компанияның атынан Еуропа және Америка елдеріне барып, сонымен қатар Иордания және Сауд Арабиясы елдеріне қатысты жобалардың дизайнын құрастырдым. Қазір есептеп отырсам, Эмиратта жалпы саны он бес жобаның дизайнын жасаппын. Соның ішінде әлемдегі ең биік ғимарат Бурж Халифаның қасында орналасқан Address Boulevard қонақүйі мен жаңадан ашылған Bluewaters аралында салынған әйгілі Ceaser қонақүйін ерекше атап өтер едім. Әр дизайнердің жүрегінен ерекше орын алатын жобасы болады. Бұл екі қонақүйдің дизайнын сызған күннен бастап, әр кірпіші қаланғанға дейін қобалжып, тіпті жиһаздарын таңдағанға дейін уайымдап жүрдім. Сол себепті, «Мынау мен сызған дизайн бойынша салынған ғимарат» деп осы екеуін ерекше мақтанышпен айта аламын.
– Әлемге әйгілі осы қонақүйлерден бөлек, араб шейхтарының сарайларын сәндеумен айналысып, мұнда бас дизайнер қызметін атқарыпсыз. Шейхтармен жұмыс істеу мүмкіндігі қайдан туындады?
– Жоғарыда атап өткен америкалық компанияда жұмыс істеп жүргенімде жұмысымды ұнатқан көпшілік, соның ішінде ірі компания өкілдері «Сіздің жұмыс істеу стиліңіз ұнайды. Бізге келсеңіз қайтеді?» деп ұсыныстар білдіре бастады. Сондай компаниялардың ішінде шейхтің компаниясы да бар. Компания басшылығы бас дизайнер қызметін ұсынған соң, ойланбастан келісе кеттім. Сөйтіп, мұнда он төрт адамнан құралған команда жасақтап, көптеген жобаларды жүзеге асырдық. Шейхтің компаниясында бұрыннан жұмыс істеп келе жатқан қол астымдағы дизайнерлер сарай, қорған, вилла, шейхтің жеке тұрғын үйінің сызбасын құрастыруды үйренген. Ал мен кеңсе, аурухана, қонақүй дизайнына маманданған соң, шейхтің берген тапсырмаларына жаңа көзқарас, жаңа леп әкелдім деп ойлаймын. Жалпы, мұнда сол шейхтің жекеменшік сарайлары және иелігіндегі жылжымайтын мүліктердің дизайнын құрастыруға жауапты болдым. Келісімшартқа сәйкес, жұмыс процесі құпия түрде қалуы шарт болғандықтан, бұл жөнінде егжей-тегжей айта алмаймын, алайда бұл мен үшін бұрын-соңды жасамаған қызықты жобалар болды. Қазіргі таңда Абу-Даби қаласында түрлі жобаларда жұмыс істеймін.
– Қазақстанда интерьер дизайнері секілді маманның қызметіне жиі жүгіне бермейтін секілді. Елге келіп-кетіп жүргенде мұның анау айтқандай оңай емес, күрделі процестен тұратын ерекше кәсіп екенін сендіруге тырысқан сәттеріңіз болды ма?
– Мен оқуға түскен жылдары интерьер дизайнері Қазақстанда өте тар бағыттағы мамандық, онша қажеттілігі жоқ деп есептелді. Бұл тек Қазақстанда ғана емес, әлемнің көптеген елінде кездесетін жайт, бізді көпшілік декоратор маманымен шатастырады. Сосын бұған жүгі жеңіл мамандық ретінде қарайды. Ал мен мұның қыр-сырын меңгеру үшін үш жыл бойы жат елде, күн демей, түн демей оқыған адам ретінде сізге айтайын, бұл – оңай мамандық емес, мұны оқу, меңгеру үшін көп уақыт пен сабыр керек. Мәселен, Сауд Арабиясы мен Иордания елдеріне қатысты жобаны әзірлеу ұсынысы келіп түскенде, «Оларға қалай дизайнер боламын, бұл елдерге ешқашан табаным тиген емес?!» деп уайымдағаным бар. Дегенмен жобаны бастамас бұрын, біраз уақыт бойы әбден дайындалдым. Жалпы, мен әлеуметтік желіге үңілгенді ұната бермеймін. Себебі ескі көзқарасты ұстанатын маманмын, заманауи тілмен айтқанда олдскул өкілімін. Сол себепті жобама қатысты кітаптарды, газеттердегі мақалаларды оқығанды ұнатамын. Бұл кітаптардан өзіме керегін алған соң, сол елдің галереясын аралап шығамын. Сол елдің сурет өнерін, қолданылған өрнектер және текстурасымен танысып, сонымен қатар ерлері мен әйелдерінің киім үлгісіне, тіпті сол елде мекендейтін жануарлар мен өсетін өсімдіктерге дейін зерттеп, түгелін суретке түсіріп аламын. Сөйтемін де, кеңсеге келіп, әлгі суреттерден коллаж жасаймын. Сол кезде көз алдыма белгілі бір дизайнның сұлбасы шыға келеді. Сосын тапсырыс берген клиентке бұл жоба туралы презентация жасаған кезде «Міне, мынау – қонақ бөлмеңіз, анау – жатын бөлмеңіз» демеймін. Презентацияда жобамды сол елдің тарихына келістіріп, қанша ұзақ уақыт болса да, түгелін мұқият баяндап беремін. Мұндайда клиент тек дизайнға емес, сонымен қатар тарихқа да сүйсінеді. Сөйтіп, ол мұны өз достары мен әріптестеріне айтады, осылайша олардың арасында ғимараттың ассоциациясы туралы пікір тарайды. Жұмыстың жобасы «О, мына ақ шкаф маған ұнайды! Жобаға кіріктіремін» деген секілді дизайнердің жеке эгосы арқылы құрастырылмайды, бұл тапсырыс берген елдің мәдениеті, дәстүрі, әдеп-ғұрпымен тығыз байланысты болуы керек. Сосын әр елдің өзіндік шектеулері бар, мәселен, Араб елдерінде рұқсат етілмейтін колорит Еуропаға жарауы мүмкін немесе керісінше, еуропалықтар қолай көрмейтін бір сызба Араб елдеріндегі ғимаратқа құйып қойғандай жарасуы мүмкін. Сол себепті мұның өте күрделі процесс екенін ерекше атап айтқым келеді. Қазақстанға қатысты айтар болсам, әлеуметтік желілер арқылы менің мамандығым бойынша Алматыда бірнеше білікті мамандар бар екенін байқадым. Алайда олар тек пәтер дизайнымен шектеледі екен, бұл шектеуден шығып, қонақүй, аурухана, кеңсе дизайнын сызғанын байқай қоймадым. Өзге қалаларда да интерьер ісіне енді бас сұғып жатқан дизайнерлер бар шығар, мүмкін мен байқамай жүрген болармын. Дегенмен елде әріптестерімнің көбейіп келе жатқанына қуаныштымын. Осылайша, қатарымыз көбейе беретін болса, елде жоғарыда атап өткендей мамандық ретінде есептелмейтін кәсібімізге деген құрмет арта түсер.
– Әлеуметтік желідегі парақшаңызда Нұр-Сұлтанда люкс стилінде салынған қонақүйге тұрақтағаныңызды байқап қалдым. Әлемдік деңгейдегі бес жұлдызды қонақүйдің дизайнын сызып жүрген маман ретінде елордалық қонақүйге берер бағаңыз қандай?
– Біріккен Араб елдері секілді туристер ағылып келетін қалада тұрған соң, көзқарасың өзгеріп, барлығына сыни тұрғыда қарай бастайды екенсің. Нұр-Сұлтанда мен тоқтаған сол қонақүйді әлемдік деңгейде бағалайтын болсам, маған мұнда барлығы ұнады. Қабырғасы биік, іші кең, барлығы тартымды, әрі қызметкерлердің түгелі дерлік ағылшын тілінде сөйлейді. Сосын басқа қонақүйлердегідей «Міне, кілтіңіз, өзіңіз барып орналасыңыз» демей, менімен бірге ілесіп, есікті ашып беріп, ненің қайда жатқанын егжей-тегжей түсіндіреді. Біз – дизайнер ретінде ең алдымен қонақүйдің әдемілігін емес, функциясын ойлаймыз. Өйткені Араб елдерінің қонақүйлеріне күн сайын жүздеген турист тұрақтап жатады, оларға әдемілігінен бұрын, барлығы жайлы болғаны қажет. Ал астанадағы қонақүй тек әдемілік жағынан емес, сонымен қатар функциясы жағынан да әлемдік қонақүйлерден еш кем түспейді. Тек елімізде мұндай қонақүйлер көбейе берсе екен деген тілегім бар. Сондай-ақ Нұр-Сұлтан, Алматы секілді ірі мегаполистерде ғана емес, сонымен қатар кішігірім қалалардағы қонақүйлердің жағдайы түзелсе екен деймін. Осыдан бір-екі жыл бұрын отбасылық жағдаймен елге барған болатынмын, сол кезде кішігірім қалада орналасқан қонақүйге тоқтадым. Әлгі қонақүйдің жұпыны келбетін көргенде, жүрегім ауырып, дәл сол жерде бүкіл жұмысты тастай салып, барлығын өз қолыммен жөндегім келіп кетті. Қазақстанда мұндай жарамсыз күйде тұрған қонақүйлер көп екені белгілі. Осыған байланысты менде үлкен арман пайда болды, бұл – елдегі шағын қалаларда үш немесе төрт жұлдызды қонақүйлер көптеп салынса екен деген тілек. Менің ойымша, Қазақстанға шетелдік туристердің жолын ашу керек, виза алудың жолдарын оңайлату қажет. Сонымен қатар елімізде ағылшын тілінде сөйлейтін жастар көп, көпшілігі жұмыс таппай, қиналып жүр, сол қонақүйлерге оларды жұмылдырып, келушілер санын арттыру ісі қолға алынса, түбі бір нәтиже шығады ғой. Бұл да жастарды жұмыспен қамтудың бір түрі емес пе? Шетелдік таныстарым «Сен еліңді жақсылап сипаттайтының соншалық, келесі еңбек демалысымызда Қазақстанға барамыз деп шештік. Барған соң, қай жерлерге барсақ болады?» деп тізім құрастырып беруімді сұрап жатады. Бару керек деген жерлерді тізіп беремін де, соңынан «Айтпақшы, олар ана жерге барса, қай жерге тоқтайды? Қайда түнейді?» деп ойланып қаламын. Елге барған барлық туристің бес жұлдызды қонақүйге тоқтамайтыны белгілі жайт. Сол себептен аймақтарда үш немесе төрт жұлдызды қонақүйлерді көп тұрғызып, мұны әрлеу ісіне елдегі дизайнерлерді жұмылдыру керек. Бәлкім, мен де бұл қатарға қосылармын.
– Қатарға қосылу демекші, әлемге әйгілі небір жобаларды жүзеге асыруға атсалысқан сіздей маманды Қазақстанда ешкімнің танымайтыны қызық екен...
– Жалпы, өз басым көзге түскенді ұната бермеймін, жұмысымды тыныш атқарғанды жөн көремін. Жұмыс процесі және бұдан шығатын нәтижені бәрінен жоғары қоямын. Бұған қол жеткізбейінше ешкіммен байланыс орнатқым келмей, жұмыстың сапалы орындалуын уайымдап бітемін. Сосын әу бастан дизайн әлемінде есімі мәшһүр Норман Фостер немесе Заха Хадид секілді танымал болуды мақсат тұтпадым. Мүмкін, бұл дұрыс та емес шығар. Қытай, Иордания, Токио, Сауд Арабия және БАӘ елдерінде менің көмегіме жүгінетіндер саны көп болғанымен, расымен Қазақстанда маған сұраныс жоқ. «Құралай, елде бір үлкен ғимарат ашқалы жатырмыз, мұнда келіп жұмыс істеуге қалай қарайсыз?» деп хабарласқан ешкім болмады. Жоғарыда атап өткендей, елде мені дұрыс танымайды. Бәлкім, өз-өзімді дұрыс жарнамалай алмайтын шығармын. Дегенмен осы сұхбаттан кейін, сіздің басылымыңыз арқылы көпшілік тани жатар деген үміттемін.
– Құралай, сіз әзірлеген ірі жобалармен таныспай жатып-ақ, әлеуметтік желіге жүктеген суреттеріңізден өз ісіңіздің маманы екеніңізді бірден байқадық. Жалпы, интерьер дизайнері секілді қызықты мамандыққа сізді кім баулыды? Бұл салаға қалай келдіңіз?
– Негізі, бұл мамандыққа мені баулыған әжем. Себебі бала күнімде ата-әжемнің ауылына жазғы каникулға баратынмын. Қолы-қолына тимей еңбек ететін әжем көрпе тігіп, кілем тоқитын, сонымен қатар небір өрнектер құрастыратын, сол кезде қасына отырғызып, жасаған дүниесіне өрнектер таңдасуымды сұрайтын. Сол уақыттан бастап дизайн әлеміне, соның ішінде түрлі түсті өрнектерге әуес болдым. Қазір қарап отырсам, мұның барлығы әжемнен дарыған екен. Әжемнен бөлек, әкем Серғали да шығармашыл кісі. Ол Шымкент қаласында бірнеше жыл бойы бас архитектор қызметін атқарған. Қазіргі таңда зейнетте. Анам Гүлайым екеуі жеке кәсіппен айналысады.
– Сұхбаттасуға келісу үшін хабарласқанымда «Мені Қазақстанда ешкім танымайды ғой» деп айтып қалдыңыз. Осы орайда, оқырман қауымға өзіңізді кеңінен таныстыра отырсаңыз.
– Иә, елде расымен мені онша көп танымайды (күліп). Өзім туралы айтар болсам, 1986 жылы Түркістан қаласында дүниеге келдім. Мұнда бірнеше жыл тұрғаннан кейін, отбасымызбен Шымкент қаласына көштік. Шымкентте 9-сыныпқа дейін оқып, сосын Алматыдағы әл-Фараби атындағы ҚазҰУ-дың колледжіне, Шығыстану факультетіне оқуға түстім.
Алайда бұл оқуымды аяқтағаным жоқ, себебі мұнда оқып жүргенімде халықаралық жобаға қатысып, нәтижесінде Америкада оқу мүмкіндігін иелендім. Сөйтіп, әлгі бағдарлама шеңберінде АҚШ-тың Огайо штатындағы жергілікті мектепке ауысып, мұнда он екі жылдықты бітіріп жатқан америкалық оқушылармен бірге оқып, жалпы білімі бар аттестат алып шықтым. Бағдарлама ережесіне сәйкес, мұнда үш баласы бар америкалық отбасының үйінде тұрдым.
Олардың мені ерекше қабылдағаны соншалық, туған баласындай көріп, барын алдыма тосып, айрықша жақын тартты. Олармен бір жылдың ішінде он төрт штатты аралап, көкжиегімді кеңейтіп, ұмытылмас әсер алдым. Сосын мен оқыған мектептегі америкалық мұғалімдер де маған жылы қабақ танытты, әсіресе сурет пәнінен сабақ беретін апайым бейнелеу өнеріне икемімді байқап, небір жобаларға қатыстыратын. Сөйтіп, сол кісінің ықпалымен бір жылдың ішінде он бес жобаға қатысып, шығармашылықпен айналысуға деген құлшынысым арта түсті.
– Мектепті Америкада бітіргеніңізбен, бакалавр бөлімін Қытай елінде оқыпсыз. Америкада қалғыңыз келмеді ме, әлде оқуға түсуде қиындықтар болды ма?
– Жоқ, еш қиындық болған жоқ. Негізі, мектеп бітірген бойда Америкадағы Калифорния университетінің архитектура факультетіне оқуға түскенмін, десек те, ата-анаммен ақылдаса келе, білімімді елге жақын жерде жалғастыру мақсатында Қазақстанға қайтуды ұйғардым. Оның үстіне, үйдегі жалғыз қыз болған соң, ата-анам да мені уайымдап жүрді. Өзім де ол кісілерден алыстап кетсем, қиналып қаламын-ау деп ойладым. Сөйтіп, елге келген соң, жоғары білім алу үшін Қытай астанасы Бейжіңге барып оқимын деп шештім. Мұнда алдымен екі жыл бойы қытай тілі бойынша курс оқып, сосын дүниежүзі бойынша белді университеттердің бірі саналатын австралиялық Raffles Design Institute-тің Бейжіңдегі филиалында үш жыл білім алдым. Неге үш жыл десеңіз, біз мұнда бес жылдық бағдарламаны интенсивті түрде үш жылда оқып шықтық. Мұндағы оқуым оңай болды деп айта алмаймын, дегенмен мұның маған берері мол, пайдасы көп тиді. Қытайда жүргенде де өз-өзімді жетілдіру үшін Иранда, Дубайда және еуропалық қалаларда өткен жобаларға қатысып жүрдім. Бұдан бөлек, Бейжіңдегі Robarts Spaces компаниясында интерьер бойынша кіші дизайнер қызметін атқарып жүріп, кеңсе, қонақүйге ұқсас аурухана, пентхаус, пәтер дизайнын жасауға атсалыстым. Сөйтіп, Қытайда түрлі жобаларды іске асырамын деп жүріп, сегіз жылдың зуылдап өте шыққанын сезбей де қалыппын.
– Сегіз жылдық жұмыс тәжірибеңізді жинақтаған соң, Біріккен Араб Әмірлігіне жұмысқа ауысыпсыз. Архитектурасы көздің жауын алатын араб еліне неліктен тұрақтағаныңыз түсінікті жайт. Десек те, үйреншікті Қытай ортасынан Дубайға қызмет ауыстыру оңай болмаған шығар?
– Негізі, Қытайда жағдайым да, жұмысым да жақсы болатын. Тек бір елде осыншама уақыт жұмыс істегеннен кейін, орын ауыстырғым келді. Оның үстіне, өзге елдің жобасын іліп әкете алатынымды жақсы түсіндім. Сөйтіп, шетелдік ірі компанияларға портфолиомді әзірлеп, түйіндемемді жібердім. Нәтижесінде Сингапур, Токио және Дубайдағы компаниялардан шақырту келді. Өзім бұрыннан Дубайдың архитектурасына қатты қызығатындықтан, бірден сол қаланы таңдадым. Құмның үстіне соғылып, жоқтан барды құраған, шағыл жерді көркейтіп, көз қызықтыратын ғимараттарымен танымал Дубайда жұмыс істеудің қызығушылығы мен ерекшелігі көп. Бұл – мұсылман елі, не жедім, қайда баруым керек деп алаңдамайсың. Бұдан бөлек, орналасуы бойынша Қазақстанға жақын, ата-анамды сағынсам екі жарым сағатта ұшып бара аламын. Дубайға келгенде әлгі шақырту бойынша америкалық HBA (Hirsch Dender Assosiates) компаниясында жұмыс істедім. Аталған компанияның атынан Еуропа және Америка елдеріне барып, сонымен қатар Иордания және Сауд Арабиясы елдеріне қатысты жобалардың дизайнын құрастырдым. Қазір есептеп отырсам, Эмиратта жалпы саны он бес жобаның дизайнын жасаппын. Соның ішінде әлемдегі ең биік ғимарат Бурж Халифаның қасында орналасқан Address Boulevard қонақүйі мен жаңадан ашылған Bluewaters аралында салынған әйгілі Ceaser қонақүйін ерекше атап өтер едім. Әр дизайнердің жүрегінен ерекше орын алатын жобасы болады. Бұл екі қонақүйдің дизайнын сызған күннен бастап, әр кірпіші қаланғанға дейін қобалжып, тіпті жиһаздарын таңдағанға дейін уайымдап жүрдім. Сол себепті, «Мынау мен сызған дизайн бойынша салынған ғимарат» деп осы екеуін ерекше мақтанышпен айта аламын.
– Әлемге әйгілі осы қонақүйлерден бөлек, араб шейхтарының сарайларын сәндеумен айналысып, мұнда бас дизайнер қызметін атқарыпсыз. Шейхтармен жұмыс істеу мүмкіндігі қайдан туындады?
– Жоғарыда атап өткен америкалық компанияда жұмыс істеп жүргенімде жұмысымды ұнатқан көпшілік, соның ішінде ірі компания өкілдері «Сіздің жұмыс істеу стиліңіз ұнайды. Бізге келсеңіз қайтеді?» деп ұсыныстар білдіре бастады. Сондай компаниялардың ішінде шейхтің компаниясы да бар. Компания басшылығы бас дизайнер қызметін ұсынған соң, ойланбастан келісе кеттім. Сөйтіп, мұнда он төрт адамнан құралған команда жасақтап, көптеген жобаларды жүзеге асырдық. Шейхтің компаниясында бұрыннан жұмыс істеп келе жатқан қол астымдағы дизайнерлер сарай, қорған, вилла, шейхтің жеке тұрғын үйінің сызбасын құрастыруды үйренген. Ал мен кеңсе, аурухана, қонақүй дизайнына маманданған соң, шейхтің берген тапсырмаларына жаңа көзқарас, жаңа леп әкелдім деп ойлаймын. Жалпы, мұнда сол шейхтің жекеменшік сарайлары және иелігіндегі жылжымайтын мүліктердің дизайнын құрастыруға жауапты болдым. Келісімшартқа сәйкес, жұмыс процесі құпия түрде қалуы шарт болғандықтан, бұл жөнінде егжей-тегжей айта алмаймын, алайда бұл мен үшін бұрын-соңды жасамаған қызықты жобалар болды. Қазіргі таңда Абу-Даби қаласында түрлі жобаларда жұмыс істеймін.
– Қазақстанда интерьер дизайнері секілді маманның қызметіне жиі жүгіне бермейтін секілді. Елге келіп-кетіп жүргенде мұның анау айтқандай оңай емес, күрделі процестен тұратын ерекше кәсіп екенін сендіруге тырысқан сәттеріңіз болды ма?
– Мен оқуға түскен жылдары интерьер дизайнері Қазақстанда өте тар бағыттағы мамандық, онша қажеттілігі жоқ деп есептелді. Бұл тек Қазақстанда ғана емес, әлемнің көптеген елінде кездесетін жайт, бізді көпшілік декоратор маманымен шатастырады. Сосын бұған жүгі жеңіл мамандық ретінде қарайды. Ал мен мұның қыр-сырын меңгеру үшін үш жыл бойы жат елде, күн демей, түн демей оқыған адам ретінде сізге айтайын, бұл – оңай мамандық емес, мұны оқу, меңгеру үшін көп уақыт пен сабыр керек. Мәселен, Сауд Арабиясы мен Иордания елдеріне қатысты жобаны әзірлеу ұсынысы келіп түскенде, «Оларға қалай дизайнер боламын, бұл елдерге ешқашан табаным тиген емес?!» деп уайымдағаным бар. Дегенмен жобаны бастамас бұрын, біраз уақыт бойы әбден дайындалдым. Жалпы, мен әлеуметтік желіге үңілгенді ұната бермеймін. Себебі ескі көзқарасты ұстанатын маманмын, заманауи тілмен айтқанда олдскул өкілімін. Сол себепті жобама қатысты кітаптарды, газеттердегі мақалаларды оқығанды ұнатамын. Бұл кітаптардан өзіме керегін алған соң, сол елдің галереясын аралап шығамын. Сол елдің сурет өнерін, қолданылған өрнектер және текстурасымен танысып, сонымен қатар ерлері мен әйелдерінің киім үлгісіне, тіпті сол елде мекендейтін жануарлар мен өсетін өсімдіктерге дейін зерттеп, түгелін суретке түсіріп аламын. Сөйтемін де, кеңсеге келіп, әлгі суреттерден коллаж жасаймын. Сол кезде көз алдыма белгілі бір дизайнның сұлбасы шыға келеді. Сосын тапсырыс берген клиентке бұл жоба туралы презентация жасаған кезде «Міне, мынау – қонақ бөлмеңіз, анау – жатын бөлмеңіз» демеймін. Презентацияда жобамды сол елдің тарихына келістіріп, қанша ұзақ уақыт болса да, түгелін мұқият баяндап беремін. Мұндайда клиент тек дизайнға емес, сонымен қатар тарихқа да сүйсінеді. Сөйтіп, ол мұны өз достары мен әріптестеріне айтады, осылайша олардың арасында ғимараттың ассоциациясы туралы пікір тарайды. Жұмыстың жобасы «О, мына ақ шкаф маған ұнайды! Жобаға кіріктіремін» деген секілді дизайнердің жеке эгосы арқылы құрастырылмайды, бұл тапсырыс берген елдің мәдениеті, дәстүрі, әдеп-ғұрпымен тығыз байланысты болуы керек. Сосын әр елдің өзіндік шектеулері бар, мәселен, Араб елдерінде рұқсат етілмейтін колорит Еуропаға жарауы мүмкін немесе керісінше, еуропалықтар қолай көрмейтін бір сызба Араб елдеріндегі ғимаратқа құйып қойғандай жарасуы мүмкін. Сол себепті мұның өте күрделі процесс екенін ерекше атап айтқым келеді. Қазақстанға қатысты айтар болсам, әлеуметтік желілер арқылы менің мамандығым бойынша Алматыда бірнеше білікті мамандар бар екенін байқадым. Алайда олар тек пәтер дизайнымен шектеледі екен, бұл шектеуден шығып, қонақүй, аурухана, кеңсе дизайнын сызғанын байқай қоймадым. Өзге қалаларда да интерьер ісіне енді бас сұғып жатқан дизайнерлер бар шығар, мүмкін мен байқамай жүрген болармын. Дегенмен елде әріптестерімнің көбейіп келе жатқанына қуаныштымын. Осылайша, қатарымыз көбейе беретін болса, елде жоғарыда атап өткендей мамандық ретінде есептелмейтін кәсібімізге деген құрмет арта түсер.
– Әлеуметтік желідегі парақшаңызда Нұр-Сұлтанда люкс стилінде салынған қонақүйге тұрақтағаныңызды байқап қалдым. Әлемдік деңгейдегі бес жұлдызды қонақүйдің дизайнын сызып жүрген маман ретінде елордалық қонақүйге берер бағаңыз қандай?
– Біріккен Араб елдері секілді туристер ағылып келетін қалада тұрған соң, көзқарасың өзгеріп, барлығына сыни тұрғыда қарай бастайды екенсің. Нұр-Сұлтанда мен тоқтаған сол қонақүйді әлемдік деңгейде бағалайтын болсам, маған мұнда барлығы ұнады. Қабырғасы биік, іші кең, барлығы тартымды, әрі қызметкерлердің түгелі дерлік ағылшын тілінде сөйлейді. Сосын басқа қонақүйлердегідей «Міне, кілтіңіз, өзіңіз барып орналасыңыз» демей, менімен бірге ілесіп, есікті ашып беріп, ненің қайда жатқанын егжей-тегжей түсіндіреді. Біз – дизайнер ретінде ең алдымен қонақүйдің әдемілігін емес, функциясын ойлаймыз. Өйткені Араб елдерінің қонақүйлеріне күн сайын жүздеген турист тұрақтап жатады, оларға әдемілігінен бұрын, барлығы жайлы болғаны қажет. Ал астанадағы қонақүй тек әдемілік жағынан емес, сонымен қатар функциясы жағынан да әлемдік қонақүйлерден еш кем түспейді. Тек елімізде мұндай қонақүйлер көбейе берсе екен деген тілегім бар. Сондай-ақ Нұр-Сұлтан, Алматы секілді ірі мегаполистерде ғана емес, сонымен қатар кішігірім қалалардағы қонақүйлердің жағдайы түзелсе екен деймін. Осыдан бір-екі жыл бұрын отбасылық жағдаймен елге барған болатынмын, сол кезде кішігірім қалада орналасқан қонақүйге тоқтадым. Әлгі қонақүйдің жұпыны келбетін көргенде, жүрегім ауырып, дәл сол жерде бүкіл жұмысты тастай салып, барлығын өз қолыммен жөндегім келіп кетті. Қазақстанда мұндай жарамсыз күйде тұрған қонақүйлер көп екені белгілі. Осыған байланысты менде үлкен арман пайда болды, бұл – елдегі шағын қалаларда үш немесе төрт жұлдызды қонақүйлер көптеп салынса екен деген тілек. Менің ойымша, Қазақстанға шетелдік туристердің жолын ашу керек, виза алудың жолдарын оңайлату қажет. Сонымен қатар елімізде ағылшын тілінде сөйлейтін жастар көп, көпшілігі жұмыс таппай, қиналып жүр, сол қонақүйлерге оларды жұмылдырып, келушілер санын арттыру ісі қолға алынса, түбі бір нәтиже шығады ғой. Бұл да жастарды жұмыспен қамтудың бір түрі емес пе? Шетелдік таныстарым «Сен еліңді жақсылап сипаттайтының соншалық, келесі еңбек демалысымызда Қазақстанға барамыз деп шештік. Барған соң, қай жерлерге барсақ болады?» деп тізім құрастырып беруімді сұрап жатады. Бару керек деген жерлерді тізіп беремін де, соңынан «Айтпақшы, олар ана жерге барса, қай жерге тоқтайды? Қайда түнейді?» деп ойланып қаламын. Елге барған барлық туристің бес жұлдызды қонақүйге тоқтамайтыны белгілі жайт. Сол себептен аймақтарда үш немесе төрт жұлдызды қонақүйлерді көп тұрғызып, мұны әрлеу ісіне елдегі дизайнерлерді жұмылдыру керек. Бәлкім, мен де бұл қатарға қосылармын.
– Қатарға қосылу демекші, әлемге әйгілі небір жобаларды жүзеге асыруға атсалысқан сіздей маманды Қазақстанда ешкімнің танымайтыны қызық екен...
– Жалпы, өз басым көзге түскенді ұната бермеймін, жұмысымды тыныш атқарғанды жөн көремін. Жұмыс процесі және бұдан шығатын нәтижені бәрінен жоғары қоямын. Бұған қол жеткізбейінше ешкіммен байланыс орнатқым келмей, жұмыстың сапалы орындалуын уайымдап бітемін. Сосын әу бастан дизайн әлемінде есімі мәшһүр Норман Фостер немесе Заха Хадид секілді танымал болуды мақсат тұтпадым. Мүмкін, бұл дұрыс та емес шығар. Қытай, Иордания, Токио, Сауд Арабия және БАӘ елдерінде менің көмегіме жүгінетіндер саны көп болғанымен, расымен Қазақстанда маған сұраныс жоқ. «Құралай, елде бір үлкен ғимарат ашқалы жатырмыз, мұнда келіп жұмыс істеуге қалай қарайсыз?» деп хабарласқан ешкім болмады. Жоғарыда атап өткендей, елде мені дұрыс танымайды. Бәлкім, өз-өзімді дұрыс жарнамалай алмайтын шығармын. Дегенмен осы сұхбаттан кейін, сіздің басылымыңыз арқылы көпшілік тани жатар деген үміттемін.
Сұхбаттасқан
Әлия ТІЛЕУЖАНҚЫЗЫ
