50606
Канада Сыртқы істер министрлігінде жұмыс істейтін қазақ қызы: Ұлымның Қазақстан намысын қорғағанын қалаймын
Канада Сыртқы істер министрлігінде жұмыс істейтін қазақ қызы: Ұлымның Қазақстан намысын қорғағанын қалаймын
Жуырда қазақстандық спорт порталдарының біріне сұхбат берген 17 жастағы Марк Уэбб есімді канадалық хоккейші Алматыда дүниеге келгенін, алдағы уақытта хоккейден Қазақстан ұлттық құрамасында өнер көрсеткісі келетінін айтқан болатын. Марктің анасы Нұргүл Канада Үкіметінде, нақтырақ айтсақ, Сыртқы істер министрлігінде сауда жөніндегі кеңесші қызметін атқарады екен. Бүгінде Канада астанасы Оттавада тұратын қандасымызбен хабарласып, әңгімеге тартқан едік.
– Нұргүл, жуырда отандық спорт порталдардың бірінде қызмет ететін журналист канадалық жасөспірімдер командасының тізімін ақтарып отырып, ұлыңыз Марк туралы деректерде оның Алматыда туғанын оқып таңғалып, артынша қызығушылығы артып, оны іздеп тауып, сұхбаттасқан. Канаданың хоккей державасы ретінде әлемге танымал екенін ескеріп, ұлыңызды сол елге арнайы әкелдіңіз бе? Әлде аталған елге басқа себептермен көшіп бардыңыздар ма?
– Өзім – Қызылорда қаласының тумасымын. Қорқыт ата атындағы Қызылорда мемлекеттік университетінде бухгалтерлік есеп және экономика мамандығы бойынша білім алдым. Алайда бұл мамандыққа деген қызығушылығым болмады. Кеңес үкіметі кезінде ата-анаңның айтқаны заң болатын, олар қайда тапсыр десе, сонда тапсырасың. Оның үстіне, әкем өте қатал кісі болды. Бастапқыда Алматыға оқуға тапсырғым келген, бірақ әкем «Қыз бала алысқа бармауы керек. Осында оқисың!» деп үзілді-кесілді қарсылығын білдірді. Сосын жүрегім қалаған мамандық – құқықтану бойынша оқу үшін Ахмет Ясауи атындағы халықаралық қазақ-түрік университетінде білім алдым. Кейіннен Қызылорда облыстық әділет басқармасында заңгер болып жұмыс істедім. Сосын әкемді көндіріп, Алматы қаласына көштім. Сол уақытта бас кеңсесі Алматыда орналасқан KEGOC компаниясына жұмысқа тұрдым. Кейіннен Ұлттық банкке ауыстым. Сол жылдары америкалық компанияда консультант қызметін атқарып жүрген күйеуім сол банктің ішіндегі кеңселердің бірін жалдап, сонда жұмыс істейтін. Ол да мен секілді заңгер. Сөйтіп, сол ғимараттың дәлізінде кездейсоқ танысып, артынша көңіліміз жарасып, отбасылы болдық. Үлкен және ортаншы ұлым Қазақстанда туды. Кейіннен жолдасымның жұмыс бабымен Черногория, Албания, Үндістан, Болгария және Армения елдерінде тұрдық. Сосын Канадаға келіп, соның ішінде ел астанасы Оттаваға тұрақтадық. Осында кіші ұлымыз дүниеге келді. Қазір Оттавада тұрып жатқанымызға он бір жыл болды.
– Ұлдарыңыздың ағылшын және қазақ тіліндегі қос есімі бар екенін айтып қалдыңыз. Төлқұжатта да солай жазылған ба?
– Иә, құжаттарында қос есімі жазылған. Үлкен ұлымның есімі – Эрик-Әкежан. Ол дүниеге келерден бір жыл бұрын әкем дүние салды. Сол себепті тұңғышымды Әкежан деп атауды жөн көрдім. Екінші ұлымды Марк-Әсет деп атадық. Ал кенжемізді әкесі Фин-Абай деп атауды жөн көрді. Негізі, жолдасым Абай туралы көп мәлімет біледі. Үйде ұлы ақынның ағылшын тіліне аударылған кітаптары жетерлік. Оның үстіне, балаларымды кішкене кезінде жыласа «Көзімнің қарасын» айтып, жұбатып отыратынмын. Сол себепті біздің отбасы Абайдың шығармашылығымен таныс деп айта аламын.
– Әлгі спорт журналисіне сұхбат берген ұлыңыз Марк-Әсет сіздің Канада үкіметінде жұмыс істейтініңізді айтыпты. Шетел азаматына бөгде елдің үкімет аппаратына жұмысқа тұру оңай емес екені белгілі. Бұл қызметке қалай қабылдандыңыз?
– Оттаваға келген соң, Carleton университетінің магистратура бөліміне оқуға түсіп, халықаралық қатынастар факультетінде білім алдым. Магистратурада оқып жүргендерге мемлекеттік қызметке орналасуға мүмкіндік беретін арнайы бағдарлама бар. Жалпы, Канадада министрлікке жұмысқа тұру екінің бірінің қолынан келе бермейді. Бірақ мен әлгі бағдарлама бойынша конкурстан өту үшін барымды салдым. Жолым болып, ақырында Сыртқы істер министрлігіне жұмысқа қабылдандым. Онда сату жөніндегі кеңесші қызметін атқарамын. Бұл министрлікте жұмыс істегеніме биыл алты жыл болды. Канаданың өзге елдермен сауда қатынастарын дамытуға атсалысамын. Қазақстанмен байланысты іске араласпаймын. Алайда осындағы Қазақстан елшілігінде жұмыс істейтін қазақтарға көмектесіп тұрамын. Әсіресе, олардың әйелдері ағылшын тілін жөнді білмейтіндіктен, ауруханаға тіркелу, мектепке қабылдану секілді мәселелерін шешіп беремін. Сондай-ақ аударма жасап беремін. Жалпы, Қазақстанда жүрмесем де, елде болып жатқан жайттарды сырттай бақылаймын. Әсіресе, жуырда өткізілген Парламент Мәжілісі және мәслихат депутаттарының сайлауын бақыладым. Сосын пандемияға байланысты елдегі эпидемиологиялық ахуал туралы жаңалықтарды үзбей оқып тұрамын.
– Тағы сол сұхбаттан білгеніміздей, ұлыңыз Марк-Әсеттің арманы – NHL (National Hockey League) лигасында өнер көрсету және туған жері – Қазақстанның ұлттық құрамасы сапында ойнау. Қазақстандағы бапкерлер NHL секілді әлем бойынша үздік саналатын лигада ойнау тәжірибесі бар ойыншыны құрамаға қуана-қуана шақыратыны белгілі. Оның үстіне, елдегі жетекші командалардың біріне бастапқыда легионер ретінде қосылып, кейіннен азаматтық алып, бүгінде ұлттық құрама санында ойнап жүрген канадалық ойыншылар жетерлік. Байқағанымдай, алдағы уақытта ұлыңыздың Қазақстанның намысын қорғайтын хоккейшілер сапына қосылғанын қалайтын секілдісіз?
– Иә, біз соны қалаймыз, құптаймыз. Қазақстан құрамасына шақырады деп үміттеніп отырмыз. Әкесі әлгі сұхбат шыққан соң оған «Болды, сен енді Марк-Әсет Махамбетсің (Нұргүлдің қыз кезіндегі тегі – ред.). Қазақстанға барғанда, өз тегіңе сай болуың керек» дейді. Ал мен «Барыс» командасында ойнайтын боласың. «Барыс» барлығын жеңеді» деп айтып отырамын. Егер елге шақыратын болса, мен де қасына еріп келетін едім. Жалпы, Марк-Әсет бастапқыда Канадаға келгісі келмеген. Әкесінің жұмысы бойынша түрлі елде жүргенде Канадаға тек еңбек демалысында келіп-кетіп жүретінбіз. Сол себепті әдепкіде Канада ұлдарыма тек туристік орын секілді көрінетін. Армениядан сонда көшеміз деп шешім қабылдағанда Марк «Онда барғанда біз не істейміз?» деп барғысы келмейтінін айтқан болатын. Әкесінің «Балам, онда америкалық футбол немесе хоккей спорты танымал. Соның біреуімен шұғылданасың» деп айтқаны есімде. Негізі, Марк-Әсет хоккеймен қатар, футболды да жақсы ойнады, тіпті команда капитаны атанғаны бар. Сосын екі спорттың біреуін таңдайтын кезде, хоккеймен кәсіби түрде шұғылдануға бел буды. Бірде Оттавада Қазақстан жасөспірімдер құрамасының Чехия командасына қарсы өткізген ойынына билет пен «Қазақстан» деген жазуы бар шарф сатып алып, аренада «Алға!» деп айқайлап, отбасымызбен жанкүйер болғанбыз. Ұлдарым қазір де «Анашым, қазір Қазақстан құрамасы ойнайды! Кеттік, бірге көреміз!» деп мені өздерімен ертіп алады. Айтпақшы, ұлым берген сол сұхбатты жұмыстағылармен бөліскенмін. Қазақстандағы Канаданың Төтенше және өкілетті елшісі Николас Бруссо оқығысы келетінін айтып, сілтемесін жіберуімді сұрады. Жалпы, бұл сұхбат Қазақстан мен Канаданың арасындағы сыртқы қатынастарды жақсартуға септігін тигізетін фактор деп айта аламын.
– Әлеуметтік желідегі парақшаңыздан байқағанымыздай, Марк-Әсет жыл сайынғы өтетін драфты кезінде былтыр Канададағы жасөспірімдер лигасының көш басында тұрған, 15-тен 20 жасқа дейінгі ойыншылар ойнайтын OHL-дегі (Ontario Hockey League) Guelph Storm командасына қабылданыпты. Қазір ол аталған командаға толыққанды қабылданды ма, әлде Carleton Place Canadians сапында ойнап жүр ме?
– NHL-дегідей жасөспірімдер лигасында да жыл сайын драфт ұйымдастырылады. Драфт кезінде жоғары лигада ойнайтын клуб басшылары жыл бойы ерекше көзге түскен, жақсы көрсеткішке ие ойыншыларды таңдап алады. Сол драфт кезінде ұлымның да жолы болып, өзі ойнап жүрген лигадан жоғары лигаға, соның ішінде Guelph Storm командасына ойнау мүмкіндігі бұйырды. Алайда қазір пандемияға байланысты хоккей ойыны өткізілмейді. Алдағы уақытта барлығы түзелер деп үміттеніп, ұлымның ойынға араласуын күтіп отырмыз.
– Үлкен ұлыңыз Эрик-Әкежан мен кенжеңіз Фин-Абай да спортқа жақын ба?
– Үлкенім университетте криминология факультетінде оқиды. Ол да біз секілді заңгер болғысы келеді. Алайда Канадада заңгер мамандығын меңгергісі келетін жастар алдымен ұқсас мамандық бойынша бакалавриат бөлімінде оқып, сосын заңгер дипломын алуға мүмкіндік беретін екінші оқуды оқуы тиіс. Ал Фин-Абай он бір жаста. Қазір күллі әлем оқушылары секілді мектепте қашықтан оқуға мәжбүр болып жүр. Оқудан тыс уақытта каратэмен айналысады.
– Әдетте шетелде жұмыс істейтін қазақтармен әңгімелессең, ағылшын тілін араластырып, сөз соңында қазақ тілін күнделікті қолданып жүрмегендіктен, аздап ұмыта бастағанын айтады. Ал сіз керісінше менің кейбір сөзімді түзеп, қазақша таза сөйлеп отырсыз...
– Сыртта жүргеніме көп жыл болса да, қазақшамның таза сақталған себебін айта отырайын. 1991 жылы Кеңес Одағы ыдыраған соң, республика бойынша қазақыландыру процесі басталды. 1994 жылы Қызылордадағы облыстық әділет басқармасына жұмысқа тұрғанымда, жоғары жақтан ондағы құжаттардың түгелі дерлік қазақ тіліне аударылуы керек деген бұйрық келіп түсті. Сізге өтірік, бізге шын, құжаттың барлығын қазақ тіліне аудару бізге қиынға түсті. Өзіңіз білесіз, Кеңес үкіметі кезінде биліктегілер бізді дініміз бен ділімізді ғана емес, тіліміз бен тегімізді де ұмытуға итермеледі. Ал егемендік алып, етек-жеңімізді жиып, жаппай қазақыландыру басталғанда құжаттарды аударайық десек, арнайы бекітілген сөздік жоқ, ешқандай ереже жоқ. Сол кезде өз білгеніміз бойынша аударып шыққанбыз. Әлі есімде, қазақ тілінде консультация өткізетінмін. Азаматтарға құжаттарының қазақ тілінде қалай жазылатынын егжей-тегжей түсіндіретінмін. Анам осында келген сайын «Қызым, сыртта жүрсең де қазақ тілің жақсы. Басқа жерде тіліміз шұбарланып айтылады. Ал қызылордалықтардың қазақ тілі таза» деп айтады. Мақтанғаным емес, бірақ Қызылорда – қазақылықтың қаймағы бұзылмаған өңір. Тұрғындарының 95 пайызы қазақ тілінде сөйлейді. Бәлкім, қазақшама өзге тілді араластырмай, таза сөйлейтінім де осы себептен болар. Негізі, мен қазақ және ағылшын тілдерінен бөлек, француз, серб және болгар тілдерін білемін. Үйдегілермен сөйлескенде екінші тілді араластырмауға, тілді шұбарламауға тырысамын. Әсіресе, ұлдарыммен сөйлескен кезде осыны қатты қадағалаймын. Сосын қазақ тілін ұмытып қалмас үшін туған-туыстарыммен жиі сөйлесуге тырысамын. Ал ұлдарым жетік сөйлей алмаса да, жақсы түсінеді. Анаммен әңгімелесіп отырғанда үлкенім «Не айтып жатқандарыңызды біліп отырмын» дейді. Үйде бірдеңе бүлдіріп қойғанын байқап ұрыссам, ұлдарым «Жайшылық па?» деп қазақша айтады (күліп). Сосын «Болды, жарайды» десем, «Уай, болды? Мен ештеңе істеген жоқпын» деп шығады (күліп). Ал кенжем Фин-Абайды еркелетіп «Ұлым» деп бастасам, ол бірден «Жаным сол! Құдай бере салған сол! Ай қылып, күн қылып бере салған сол, солай ма?» деп қазақ тілінде жалғастырып әкетеді. Сосын олар Мюзикола тобы орындайтын «Әй-әй, бөпем» атты бесік жырын жатқа біледі. Олар кішкентай болғанда ауылды сағынып, осы әнді жиі айтатынмын. Қазір «Ауылым көшіп барады...» деп бірінші шумағын әндетіп бастасам, олар «Алмалыға-ай...Кім көнбейді тағдырдың салғанына-ай» деп «іліп» әкетеді (күліп).
– Кенжеңіз есімінің кімнің құрметіне қойылғанын білетін болар?
– Иә, біледі. Үнемі айтып отырамыз. Бірде Алматыда қыдырып жүргенімізде Абай даңғылынан өтіп бара жатып «Ана жерде жазылған жазу менің есімім секілді ме?» дейді. Сосын Абай есімімен аталған метрода ақынның мрамормен безендірілген бейнесін көрсетіп, ол туралы бар білгенімізді айтып бердік. Жалпы, Фин-Абай Қазақстанды ерекше жақсы көреді. Қызылордада туысымыздың үйлену тойына барғанымызда той тойлап, көңіл көтеріп жүрген халықтың дарқандығы мен кең пейіліне риза болып «Мен осында тұрғым келеді. Адамдар сондай көңілді» дейді.
– «Анам бізге қазақ тағамдарын әзірлейді» дейді тағы Марк-Әсет сұхбатында...
–Иә, бауырсақ пісіремін. Сондай-ақ палау, мәнті әзірлеймін. Жеті шелпек пісіріп таратамын. Оттавада тұратын мұсылмандар саны аз. Ұлдарыма әруақтарға құран бағыштап, шелпек таратып, өмірден озған туыстарды, әсіресе әкемді еске алып тұру керек екенін айтып, «Бізде осылай істейді» деп түсіндіремін. Негізі, үлкен ұлым әкеме қатты ұқсайды. Әкемнің де шашы бұйра болатын, екеуінің мінезі де өте ұқсайды.
– Нұргүл, жуырда отандық спорт порталдардың бірінде қызмет ететін журналист канадалық жасөспірімдер командасының тізімін ақтарып отырып, ұлыңыз Марк туралы деректерде оның Алматыда туғанын оқып таңғалып, артынша қызығушылығы артып, оны іздеп тауып, сұхбаттасқан. Канаданың хоккей державасы ретінде әлемге танымал екенін ескеріп, ұлыңызды сол елге арнайы әкелдіңіз бе? Әлде аталған елге басқа себептермен көшіп бардыңыздар ма?
– Өзім – Қызылорда қаласының тумасымын. Қорқыт ата атындағы Қызылорда мемлекеттік университетінде бухгалтерлік есеп және экономика мамандығы бойынша білім алдым. Алайда бұл мамандыққа деген қызығушылығым болмады. Кеңес үкіметі кезінде ата-анаңның айтқаны заң болатын, олар қайда тапсыр десе, сонда тапсырасың. Оның үстіне, әкем өте қатал кісі болды. Бастапқыда Алматыға оқуға тапсырғым келген, бірақ әкем «Қыз бала алысқа бармауы керек. Осында оқисың!» деп үзілді-кесілді қарсылығын білдірді. Сосын жүрегім қалаған мамандық – құқықтану бойынша оқу үшін Ахмет Ясауи атындағы халықаралық қазақ-түрік университетінде білім алдым. Кейіннен Қызылорда облыстық әділет басқармасында заңгер болып жұмыс істедім. Сосын әкемді көндіріп, Алматы қаласына көштім. Сол уақытта бас кеңсесі Алматыда орналасқан KEGOC компаниясына жұмысқа тұрдым. Кейіннен Ұлттық банкке ауыстым. Сол жылдары америкалық компанияда консультант қызметін атқарып жүрген күйеуім сол банктің ішіндегі кеңселердің бірін жалдап, сонда жұмыс істейтін. Ол да мен секілді заңгер. Сөйтіп, сол ғимараттың дәлізінде кездейсоқ танысып, артынша көңіліміз жарасып, отбасылы болдық. Үлкен және ортаншы ұлым Қазақстанда туды. Кейіннен жолдасымның жұмыс бабымен Черногория, Албания, Үндістан, Болгария және Армения елдерінде тұрдық. Сосын Канадаға келіп, соның ішінде ел астанасы Оттаваға тұрақтадық. Осында кіші ұлымыз дүниеге келді. Қазір Оттавада тұрып жатқанымызға он бір жыл болды.
– Ұлдарыңыздың ағылшын және қазақ тіліндегі қос есімі бар екенін айтып қалдыңыз. Төлқұжатта да солай жазылған ба?
– Иә, құжаттарында қос есімі жазылған. Үлкен ұлымның есімі – Эрик-Әкежан. Ол дүниеге келерден бір жыл бұрын әкем дүние салды. Сол себепті тұңғышымды Әкежан деп атауды жөн көрдім. Екінші ұлымды Марк-Әсет деп атадық. Ал кенжемізді әкесі Фин-Абай деп атауды жөн көрді. Негізі, жолдасым Абай туралы көп мәлімет біледі. Үйде ұлы ақынның ағылшын тіліне аударылған кітаптары жетерлік. Оның үстіне, балаларымды кішкене кезінде жыласа «Көзімнің қарасын» айтып, жұбатып отыратынмын. Сол себепті біздің отбасы Абайдың шығармашылығымен таныс деп айта аламын.
– Әлгі спорт журналисіне сұхбат берген ұлыңыз Марк-Әсет сіздің Канада үкіметінде жұмыс істейтініңізді айтыпты. Шетел азаматына бөгде елдің үкімет аппаратына жұмысқа тұру оңай емес екені белгілі. Бұл қызметке қалай қабылдандыңыз?
– Оттаваға келген соң, Carleton университетінің магистратура бөліміне оқуға түсіп, халықаралық қатынастар факультетінде білім алдым. Магистратурада оқып жүргендерге мемлекеттік қызметке орналасуға мүмкіндік беретін арнайы бағдарлама бар. Жалпы, Канадада министрлікке жұмысқа тұру екінің бірінің қолынан келе бермейді. Бірақ мен әлгі бағдарлама бойынша конкурстан өту үшін барымды салдым. Жолым болып, ақырында Сыртқы істер министрлігіне жұмысқа қабылдандым. Онда сату жөніндегі кеңесші қызметін атқарамын. Бұл министрлікте жұмыс істегеніме биыл алты жыл болды. Канаданың өзге елдермен сауда қатынастарын дамытуға атсалысамын. Қазақстанмен байланысты іске араласпаймын. Алайда осындағы Қазақстан елшілігінде жұмыс істейтін қазақтарға көмектесіп тұрамын. Әсіресе, олардың әйелдері ағылшын тілін жөнді білмейтіндіктен, ауруханаға тіркелу, мектепке қабылдану секілді мәселелерін шешіп беремін. Сондай-ақ аударма жасап беремін. Жалпы, Қазақстанда жүрмесем де, елде болып жатқан жайттарды сырттай бақылаймын. Әсіресе, жуырда өткізілген Парламент Мәжілісі және мәслихат депутаттарының сайлауын бақыладым. Сосын пандемияға байланысты елдегі эпидемиологиялық ахуал туралы жаңалықтарды үзбей оқып тұрамын.
– Тағы сол сұхбаттан білгеніміздей, ұлыңыз Марк-Әсеттің арманы – NHL (National Hockey League) лигасында өнер көрсету және туған жері – Қазақстанның ұлттық құрамасы сапында ойнау. Қазақстандағы бапкерлер NHL секілді әлем бойынша үздік саналатын лигада ойнау тәжірибесі бар ойыншыны құрамаға қуана-қуана шақыратыны белгілі. Оның үстіне, елдегі жетекші командалардың біріне бастапқыда легионер ретінде қосылып, кейіннен азаматтық алып, бүгінде ұлттық құрама санында ойнап жүрген канадалық ойыншылар жетерлік. Байқағанымдай, алдағы уақытта ұлыңыздың Қазақстанның намысын қорғайтын хоккейшілер сапына қосылғанын қалайтын секілдісіз?
– Иә, біз соны қалаймыз, құптаймыз. Қазақстан құрамасына шақырады деп үміттеніп отырмыз. Әкесі әлгі сұхбат шыққан соң оған «Болды, сен енді Марк-Әсет Махамбетсің (Нұргүлдің қыз кезіндегі тегі – ред.). Қазақстанға барғанда, өз тегіңе сай болуың керек» дейді. Ал мен «Барыс» командасында ойнайтын боласың. «Барыс» барлығын жеңеді» деп айтып отырамын. Егер елге шақыратын болса, мен де қасына еріп келетін едім. Жалпы, Марк-Әсет бастапқыда Канадаға келгісі келмеген. Әкесінің жұмысы бойынша түрлі елде жүргенде Канадаға тек еңбек демалысында келіп-кетіп жүретінбіз. Сол себепті әдепкіде Канада ұлдарыма тек туристік орын секілді көрінетін. Армениядан сонда көшеміз деп шешім қабылдағанда Марк «Онда барғанда біз не істейміз?» деп барғысы келмейтінін айтқан болатын. Әкесінің «Балам, онда америкалық футбол немесе хоккей спорты танымал. Соның біреуімен шұғылданасың» деп айтқаны есімде. Негізі, Марк-Әсет хоккеймен қатар, футболды да жақсы ойнады, тіпті команда капитаны атанғаны бар. Сосын екі спорттың біреуін таңдайтын кезде, хоккеймен кәсіби түрде шұғылдануға бел буды. Бірде Оттавада Қазақстан жасөспірімдер құрамасының Чехия командасына қарсы өткізген ойынына билет пен «Қазақстан» деген жазуы бар шарф сатып алып, аренада «Алға!» деп айқайлап, отбасымызбен жанкүйер болғанбыз. Ұлдарым қазір де «Анашым, қазір Қазақстан құрамасы ойнайды! Кеттік, бірге көреміз!» деп мені өздерімен ертіп алады. Айтпақшы, ұлым берген сол сұхбатты жұмыстағылармен бөліскенмін. Қазақстандағы Канаданың Төтенше және өкілетті елшісі Николас Бруссо оқығысы келетінін айтып, сілтемесін жіберуімді сұрады. Жалпы, бұл сұхбат Қазақстан мен Канаданың арасындағы сыртқы қатынастарды жақсартуға септігін тигізетін фактор деп айта аламын.
– Әлеуметтік желідегі парақшаңыздан байқағанымыздай, Марк-Әсет жыл сайынғы өтетін драфты кезінде былтыр Канададағы жасөспірімдер лигасының көш басында тұрған, 15-тен 20 жасқа дейінгі ойыншылар ойнайтын OHL-дегі (Ontario Hockey League) Guelph Storm командасына қабылданыпты. Қазір ол аталған командаға толыққанды қабылданды ма, әлде Carleton Place Canadians сапында ойнап жүр ме?
– NHL-дегідей жасөспірімдер лигасында да жыл сайын драфт ұйымдастырылады. Драфт кезінде жоғары лигада ойнайтын клуб басшылары жыл бойы ерекше көзге түскен, жақсы көрсеткішке ие ойыншыларды таңдап алады. Сол драфт кезінде ұлымның да жолы болып, өзі ойнап жүрген лигадан жоғары лигаға, соның ішінде Guelph Storm командасына ойнау мүмкіндігі бұйырды. Алайда қазір пандемияға байланысты хоккей ойыны өткізілмейді. Алдағы уақытта барлығы түзелер деп үміттеніп, ұлымның ойынға араласуын күтіп отырмыз.
– Үлкен ұлыңыз Эрик-Әкежан мен кенжеңіз Фин-Абай да спортқа жақын ба?
– Үлкенім университетте криминология факультетінде оқиды. Ол да біз секілді заңгер болғысы келеді. Алайда Канадада заңгер мамандығын меңгергісі келетін жастар алдымен ұқсас мамандық бойынша бакалавриат бөлімінде оқып, сосын заңгер дипломын алуға мүмкіндік беретін екінші оқуды оқуы тиіс. Ал Фин-Абай он бір жаста. Қазір күллі әлем оқушылары секілді мектепте қашықтан оқуға мәжбүр болып жүр. Оқудан тыс уақытта каратэмен айналысады.
– Әдетте шетелде жұмыс істейтін қазақтармен әңгімелессең, ағылшын тілін араластырып, сөз соңында қазақ тілін күнделікті қолданып жүрмегендіктен, аздап ұмыта бастағанын айтады. Ал сіз керісінше менің кейбір сөзімді түзеп, қазақша таза сөйлеп отырсыз...
– Сыртта жүргеніме көп жыл болса да, қазақшамның таза сақталған себебін айта отырайын. 1991 жылы Кеңес Одағы ыдыраған соң, республика бойынша қазақыландыру процесі басталды. 1994 жылы Қызылордадағы облыстық әділет басқармасына жұмысқа тұрғанымда, жоғары жақтан ондағы құжаттардың түгелі дерлік қазақ тіліне аударылуы керек деген бұйрық келіп түсті. Сізге өтірік, бізге шын, құжаттың барлығын қазақ тіліне аудару бізге қиынға түсті. Өзіңіз білесіз, Кеңес үкіметі кезінде биліктегілер бізді дініміз бен ділімізді ғана емес, тіліміз бен тегімізді де ұмытуға итермеледі. Ал егемендік алып, етек-жеңімізді жиып, жаппай қазақыландыру басталғанда құжаттарды аударайық десек, арнайы бекітілген сөздік жоқ, ешқандай ереже жоқ. Сол кезде өз білгеніміз бойынша аударып шыққанбыз. Әлі есімде, қазақ тілінде консультация өткізетінмін. Азаматтарға құжаттарының қазақ тілінде қалай жазылатынын егжей-тегжей түсіндіретінмін. Анам осында келген сайын «Қызым, сыртта жүрсең де қазақ тілің жақсы. Басқа жерде тіліміз шұбарланып айтылады. Ал қызылордалықтардың қазақ тілі таза» деп айтады. Мақтанғаным емес, бірақ Қызылорда – қазақылықтың қаймағы бұзылмаған өңір. Тұрғындарының 95 пайызы қазақ тілінде сөйлейді. Бәлкім, қазақшама өзге тілді араластырмай, таза сөйлейтінім де осы себептен болар. Негізі, мен қазақ және ағылшын тілдерінен бөлек, француз, серб және болгар тілдерін білемін. Үйдегілермен сөйлескенде екінші тілді араластырмауға, тілді шұбарламауға тырысамын. Әсіресе, ұлдарыммен сөйлескен кезде осыны қатты қадағалаймын. Сосын қазақ тілін ұмытып қалмас үшін туған-туыстарыммен жиі сөйлесуге тырысамын. Ал ұлдарым жетік сөйлей алмаса да, жақсы түсінеді. Анаммен әңгімелесіп отырғанда үлкенім «Не айтып жатқандарыңызды біліп отырмын» дейді. Үйде бірдеңе бүлдіріп қойғанын байқап ұрыссам, ұлдарым «Жайшылық па?» деп қазақша айтады (күліп). Сосын «Болды, жарайды» десем, «Уай, болды? Мен ештеңе істеген жоқпын» деп шығады (күліп). Ал кенжем Фин-Абайды еркелетіп «Ұлым» деп бастасам, ол бірден «Жаным сол! Құдай бере салған сол! Ай қылып, күн қылып бере салған сол, солай ма?» деп қазақ тілінде жалғастырып әкетеді. Сосын олар Мюзикола тобы орындайтын «Әй-әй, бөпем» атты бесік жырын жатқа біледі. Олар кішкентай болғанда ауылды сағынып, осы әнді жиі айтатынмын. Қазір «Ауылым көшіп барады...» деп бірінші шумағын әндетіп бастасам, олар «Алмалыға-ай...Кім көнбейді тағдырдың салғанына-ай» деп «іліп» әкетеді (күліп).
– Кенжеңіз есімінің кімнің құрметіне қойылғанын білетін болар?
– Иә, біледі. Үнемі айтып отырамыз. Бірде Алматыда қыдырып жүргенімізде Абай даңғылынан өтіп бара жатып «Ана жерде жазылған жазу менің есімім секілді ме?» дейді. Сосын Абай есімімен аталған метрода ақынның мрамормен безендірілген бейнесін көрсетіп, ол туралы бар білгенімізді айтып бердік. Жалпы, Фин-Абай Қазақстанды ерекше жақсы көреді. Қызылордада туысымыздың үйлену тойына барғанымызда той тойлап, көңіл көтеріп жүрген халықтың дарқандығы мен кең пейіліне риза болып «Мен осында тұрғым келеді. Адамдар сондай көңілді» дейді.
– «Анам бізге қазақ тағамдарын әзірлейді» дейді тағы Марк-Әсет сұхбатында...
–Иә, бауырсақ пісіремін. Сондай-ақ палау, мәнті әзірлеймін. Жеті шелпек пісіріп таратамын. Оттавада тұратын мұсылмандар саны аз. Ұлдарыма әруақтарға құран бағыштап, шелпек таратып, өмірден озған туыстарды, әсіресе әкемді еске алып тұру керек екенін айтып, «Бізде осылай істейді» деп түсіндіремін. Негізі, үлкен ұлым әкеме қатты ұқсайды. Әкемнің де шашы бұйра болатын, екеуінің мінезі де өте ұқсайды.
Сұхбаттасқан
Әлия ТІЛЕУЖАНҚЫЗЫ
