51122
Парижде мейрамхана ашып, Michelin жұлдызын төрт мәрте алған қазақ қызы
Парижде мейрамхана ашып, Michelin жұлдызын төрт мәрте алған қазақ қызы
Гауһар – Парижде Орта Азия халықтарының тағамын әзірлейтін Chez Mademoisselle мейрамханаларының иесі. Пандемияға қарамастан өз кәсібін дөңгелетіп отырған ол төрт жыл қатарынан әлемге әйгілі Michelin рейтингіне енген. Шетелде қазақтың ұлттық тағамын ұлықтап, париждіктерді тамсандырып жүрген қазақ қызы Гауһармен хабарласып, сұхбаттасқан едік.
– Білуімізше, Алматыдағы белді университеттердің бірінде заңгер мамандығы бойынша білім алып, тіпті аспирантурада оқыған екенсіз. Ал ас әзірлеумен хобби ретінде айналыса бастадыңыз ба?
– Жалпы, ас әзірлеуге бала кезден әуеспін. Алты жасымнан бастап тамақ дайындауды үйрене бастадым. Анам үнемі жұмыста болғандықтан, үйде тамақты өте дәмді пісіретін әжемнің қасында жүріп, ол кісіден көп нәрсені үйрендім. Әжем екеуіміз көп тамақ әзірлейтін едік. Не істеймін десем де, анам екеуі мені үнемі қолдайтын, сөйтіп, қолда бар азық-түліктен түрлі тағамдар пісіріп, көптеген эксперимент жасайтынмын. Бұл әуестігімді байқаған анамнан үнемі мақтау еститінмін. Негізі, үй шаруасына ерте араластым. Әдетте отбасындағы жалғыз бала шектен тыс ерке болып өседі деп айтып жатады ғой. Ал мен жалғыз бала болсам да, аса ерке болмадым. Қарапайым отбасында тәрбиеленіп өстім, әулетімізде бірінші кезекте білім алу басты парыз болды. Сөйтіп, әл-Фараби атындағы ҚазҰУ-да заңгер мамандығы бойынша білім алып, осы оқу орнының аспирантура бөлімін де тәмамдадым. Алайда мамандық бойынша жұмыс істемедім. Екінші жоғары білім ретінде ағылшын тілі мамандығы бойынша оқып жатқан едім, бірақ ол оқуды бітірмей, Парижге кетіп қалдым.
– Париж әлемдегі ең қымбат қалалар тізімінде көш бастап тұр. Неліктен дәл осы қалаға келіп жұмыс істеуді ұйғардыңыз?
– Аспирантура бөлімін және екінші мамандық бойынша оқудың бірінші курсын бітірген кезде жазғы уақытта Еуропаға бару мүмкіндігі туды. Парижде тұратын бір танысым жаз кезінде осында келіп жұмыс істеу туралы ұсыныс айтты. Негізі, сол кезде Америкаға немесе Италияға барғым келген. Тіл білмесем де, кез келген ортаға сіңісіп кете аламын. Өйткені тынбай жұмыс істеймін деген адам кез келген елде бағаланады. Күш-жігерін аямай еңбектенген, әрі жұмысын сапалы жүргізген адам жетістікке жетпей қоймайды. Сондықтан шама-шарқымды білетін мен қайда болмасын жұмыс істей алатыныма сенімді болдым. Негізі, Парижге студенттік виза арқылы келдім. Бірінші жылы жиған ақшама француз тілін меңгеру үшін Alliance Française орталығында курс оқыдым. Алайда, бұл жерден ештеңе үйренбедім. Себебі онда бір топқа біріктірген отызға жуық ұлт өкіліне бір деңгейді оқытты. Тіл құрылымы ұқсас болғандықтан испандықтар мен италиялықтарға француз тілін игеру оңай. Ал топта оқыған өзге ұлттарға оларды «қуып» жету қиын. Сондықтан тілді дұрыс үйрене алмадым. Есесіне, тілді жұмыс істеп жүріп үйрендім. Студенттік визамда 20 сағат жұмыс істеуге болатыны көрсетілген. Сөйтіп, жан бағу үшін аз төлейтін жұмыс іздеп, ақырында күніне мың жарым адам келетін тамақтанатын орынға жұмысқа тұрдым. Жұмыс тәжірибем жоқ болғандықтан, алғашында тазалықшы болдым. Бірақ көп ұзамай басшылық даяшылыққа ауыстырды. Жалпы, сегіз жыл бойы заңсыз жұмыс істедім. Осы жылдар ішінде бір күн болса да жұмыс істемей, қол қусырып отырған күнім болмады. Шетелде өз-өзіңе сенбесең, күн көре алмайсың. Оған қоса, ол уақытта ешкімді танымаймын. Қиналғанда демеу болатын адам таппай қаласың. Бізде Қазақстанда қаржы жағынан қысылып тұрсаң, біреуден қарызға ақша сұрай аласың ғой, ал мұнда ақша сұрамақ түгілі, бәзбіреудің үйіне кіріп, я тұз, я ұн да сұрай алмайсың. Негізі, осындай кезеңді бастан кешіргеніме разымын, себебі біраз шыңдалдым.
– Ал жеке мейрамхана ашу идеясын қоғамдық тамақтану орындарында жұмыс істеген соң жүзеге асырғыңыз келді ме?
– Иә. Бірақ бастапқыда бармейд, даяшы болып жұмыс істеп жүрген мен түбі асүйге кіріп жұмыс істеймін деп еш ойламадым. Ара-тұра басшылармен сөзге келіп қалатын бас аспаздар жұмыс қызып, келушілер саны артып жатқан кезде алжапқыштарын еденге лақтырып, қолды бір сілтеп, жұмыстан кетіп қалатын. Мұндай кезде мен асүйге барып, олардың орнына тамақ әзірлейтінмін. Асүйге арагідік кіріп-шығып жүргенде аспаздардың тағам әзірлеу жолдарын тез үйренуге тырысатынмын. Осылайша, екі-үш рет асүйде жұмыс істеген соң, әлеуетімді байқаған басшылық тамақты жиі пісіруіме жағдай жасап, барынша қолдау көрсетті. Сөйтіп, тәжірибе жинап, аспаздықтың қыр-сырын үйреніп, ақырында зал меңгерушісі болдым. Сол уақытта жеке мейрамхана ашу туралы идея ойымнан кетпей, мазалап жүретін. Бертін келе күйеуіммен танысып, бас қосқан соң, екеуіміз несие алып, мейрамхана ашуды сөз күйінде қалдырмай, іс жүзінде жүзеге асыруды құп санадық. Алғашқы жылдары тек француз тағамдарын әзірледік, сосын мәзірге ТМД елдері халықтарының дәстүрлі тағамдарын бірте-бірте қосып, табысқа кенелдік. Ақыр аяғында тек сол тағамдарды әзірлейтін болдық. Десек те қазір келушілерге бұрынғыдай барлық халықтың тағамын ұсына алмаймыз, өйткені пандемия салдарынан келушілер саны екі есеге азайды, тиісінше мәзірдегі тағам түрлерін де екі есеге қысқартуға тура келді. Жалғыз біз емес, Франциядағы барлық ресторатор осылай істеуге мәжбүр. Сондықтан шамалап қана әзірлейміз. Бұрын барлығын өзім істейтінмін, қазір екінші мейрамхана ашқан соң, біріншісінде ас әзірлеуді өзім үйреткен Қырғыз Республикасының тумасы аспаз қызметін атқарады, ал өзім екінші мейрамханада жұмыс істеймін.
– Француздар қазақтың қай тағамына көп тапсырыс береді?
– Француздар әсіресе қазақша етті сүйсініп жейді. Одан бөлек, мәнті, палау, лағманға көп тапсырыс береді. Негізі, француздар – нағыз гурмандар, барлығын танып, білгісі келеді. Бастысы – үйлесімі келіскен, артық ештеңесі жоқ тағам болуы қажет. Негізі, қазақ асханасы бірегей және әралуан ғой. Тағы бір айта кетерлігі, қазақ асханасы жиырма жыл бұрынғымен салыстырғанда қазір көп өзгерді. Жыл сайын жас аспаздар тағам әзірлеудің өзіндік жолын ұсынып жатыр. Тәжірибелі аспаздар да тың дүние ойлап тауып жатыр. Негізі, елде дәмді тамақ әзірлейтін орындар баршылық. Алматыға барғанда тіпті кәуап пісіретін шағын кафенің өзінде тамақты өте дәмді әзірлейтінін байқадым. Бірақ бізде қызмет көрсету жағы ақсап тұр. Тағы бір мәселе, келушілерде өзімшілдік, менмендік басым әрі даяшыларды құл көретін секілді. Біздегі көпшілік рестораторды сыйлай алмайды, тиісінше ресторатор да келушіге лайық қызмет көрсете алмайды, ақырында бір-біріне дөрекілік танытып, осындай қатынас қалыптастыруға мәжбүр болады. Ал былайынша қазақ асханасын дамыта түсуге елдегі аспаздардың әлеуеті жетеді.
– Michelin жұлдызын кез келген мейрамхана иесінің ала бермейтіні белгілі. Үздіктердің үздігі ғана кіретін бұл беделді рейтингке төрт жыл қатарынан енуіңіздің сыры неде? Жалпы, Michelin инспекторлары іріктеуді қалай жүргізеді?
– Негізі, Michelin гидіне енуді еш мақсат тұтпағанмын. Мұны оқыған көпшілік мені «амбициясы жоқ аспаз екен» деп қалуы мүмкін. Сеніңіз, менде тау мен тас қопарардай амбиция бар, бірақ менің көздегенім мүлдем басқа. Michelin рейтингіне кіруден бөлек, 2018 жылы әлемге танымал француздық Le Figaro журналының сарапшылары мені Франция бойынша үздік он бес аспаздың тізіміне енгізді. Бірақ, глянц журналдың мұқабасына фотосуретімді шығару, сұхбат беру, сол арқылы танымал болуды мақсат етпеймін. Тек әу бастан Париждегі орыс және Орта Азия елдері халқының тағамдарын әзірлейтін үздік мейрамханалардың бірі ретінде танылған соң, сол дәрежеден түспей, сол атаққа лайық болуды басты назарда ұстаймын. Әлбетте, Michelin жұлдызы жағымды әсер сыйлайды, бірақ мұны қайтсем де алуым керек деп, мұның соңына түсіп, сағым қуып, сандалған емеспін. Michelin рейтингіне ену тәртібін сұрасаңыз, келушілер ғаламторда көңіліне жаққан мейрамхана туралы пікір қалдырады. Сөйтіп, 2016 жылы біздің мейрамхана туралы жақсы пікір көптеп жазылыпты. Сосын мейрамхананы тексеру үшін алдымен төрт адамнан құралған топ, сосын инспектор келіп, тағамдарға тапсырыс берді. Бірақ олар Michelin-нен келгенін айтпайды, барлығын құпия түрде бағалайды. Ертесі әлгі инспектор тағы келіп, мейрамханамыздың Michelin рейтингіне кіруі ықтимал екенін, бірақ алдымен асүйді мұқият тексеру қажет екенін айтты. Дәмі ауыздан кетпейтін тамақ пісіретін мықты аспаз болсаң да, асүйіңде тазалық болмаса, жұмыс орның санитарлық нормаға сай келмесе, рейтингке енгізбей қояды. Ал бізде тазалық әркез бірінші орында. Сөйтіп, пандемия басталғанға дейін төрт жыл қатарынан рейтингке еніп, үздіктер қатарында болдық. Бір айта кетерлігі, посткеңестік елдер халқының арасында Michelin жұлдызын алған тұңғыш әйел аспаз мен екенмін. Бұл – бір жағынан үлкен құрмет. Көпшілік «Сенде Michelin-нің төрт жұлдызы бар, енді ары қарай көп жұлдыз алуға тырысасың ба?» деп сұрайды. Мейрамханаға берілген төрт жұлдыздан бөлек, үйімде өзімнің үш жұлдызым – үш балам бар. Оларға көп уақыт бөлуім қажет. Michelin беретін «жұлдыздың соңынан қуамын» деп, жұмыс сапасын төмендетіп, ақыр аяғында жұлдызынан айырылып қалып, мұны көтере алмай өз-өзіне қол жұмсауға дейін барған аспаздар баршылық. Мұның шырғалаңына бір шырмалсаң, есіңнен адаса жаздауға болады. Бірақ мен барлығына байыппен қараймын. Кәсіпкерлікті тез баюдың, ақша табудың, танымал болудың көзі ретінде қарамау керек екенін жақсы түсінемін.
– Парижде он бес мыңнан астам мейрамхана бар. Осыдан-ақ бәсекелестіктің қандай екенін бағамдай беруге болады. Осындай талапқа төтеп беру расымен оңай емес екенін топшылап-ақ отырмыз.
– Әрине, оңай емес. Сізге мынаны айтайын: Алматыда жаңадан ашылған мейрамхана я кафеге адам көптеп барады, сосын келесі бір жерде тағы бір жаңа орын ашылса, көпшілік сонда тамақтанғысы келіп, біріншісіне баратындардың қатары сирейді. Ал мұнда барлығы басқаша, жаңа орын ашылды екен деп бірден көп адам келмейді. Келушілердің санын арттыру үшін жылдар бойы табанды жұмыс істеу қажет, себебі оларда таңдау көп. Оның үстіне біздің мейрамхана шағын әрі елеусіздеу жерде орналасқан. Қатардан қалмау үшін тағам сапасын төмен түсірмеу керек. Сосын темірдей берік тәртіпті ұстанған абзал. Ресторатор болу үшін асты дәмді әзірлеу жеткіліксіз, сонымен қатар, моралдық жағынан өзіңе және қоластында қызмет ететіндерге қатал талап қоя білетін мықты менеджер болуың керек. Соңғы жылдары пандемия салдарынан адам қарасы үзілмейтін мейрамханалар жабылып қалып жатқанда мен де шаршап, барлығын тастап, басқа жобаны қолға алу туралы ойланған кезім болды. Бірақ мен жұмысқа күнде мерекеге бара жатқандай барамын, өз жұмысымды жақсы көретінім соншалық, тіпті 13-14 сағат бойы жұмыс істеп жүре беремін. Сүйікті ісіммен айналысып жүріп, қалай кеш батып, таң атып кеткенін байқамай қаламын. Біле білсеңіз, бұл – үлкен бақыт, себебі бар ынтасымен жасайтын сүйікті ісін таба алмай, әуре болып жүргендер қаншама, ал мен өзімді хоббиімді сүйікті жұмысыма айналдыра білген бақытты жанмын деп есептеймін.
Әңгімелескен Әлия ТІЛЕУЖАНҚЫЗЫ