51728
Мейірғат Амангелдин: Мағжан Жұмабаевтың рөлінен кейін Алаш арыстарын зерттей бастадым
Мейірғат Амангелдин: Мағжан Жұмабаевтың рөлінен кейін Алаш арыстарын зерттей бастадым
Өткен жылы қазақ кинематографиясы Алаш қайраткерлері туралы тарихи туындылармен толықты. Соның бірі – «Мағжан. Мен жастарға сенемін». Төрт бөлімнен тұратын телехикаяда Алаш арысы Мағжан Жұмабаевтың өмірі мен шығармашылығы, ұлт үшін жанын құрбан еткен қайраткерлігі, ақындығы және ұстаздық жолы суреттелген. Тарихи драмадан ақынның замандастары Міржақып Дулатов пен Сәбит Мұқановтың бейнелерін де көруге болады. Осы орайда басты кейіпкер Мағжан Жұмабаевтың рөлін сомдаған актер Мейірғат Амангелдинмен сұхбаттасып, телехикаяның түсірілу барысы жайлы сұраған едік.
– Өткен жылы Алаш арыстары туралы бірнеше тарихи туынды жарыққа шыққанын көрермен жақсы біледі. Соның бірінде басты рөлді сомдау сізге бұйырған екен. Қазақтың лирик ақыны Мағжан Жұмабаевтың рөліне қалай бекітілдіңіз?
– Ақын ғана емес, Алаштың азаттығы үшін күрескен тұлға Мағжан Жұмабаевтың рөлі маған үлкен тәжірибе болды. Осы рөлден кейін өзімді бір саты жоғарыладым деп есептеймін. Мұнымен қоса, бұрын ойнауға
жүрексініп жүрген рөлдерді енді еш қиналмай мойныма алуға сенімділік пайда болды.
Семейде түсірілімде жүрген кезімде Мағжан Жұмабаев туралы туынды түсірілейін деп жатқанын естідім. Актерлерді іріктеу жұмысы Алматыда өтті. Басты рөлге үміткер көп болды. Ол кезде шашым қысқа әрі арық едім. Осы түріме қарап, «Бұл рөлге өте алмаймын-ау. Сыртқы бейнем сай келмей тұр ғой» деп ойладым. Дегенмен жарты сағатта сөзін жаттап, уақыт тауып видеосынама түсіріп, жібердім. Фильмнің қашан түсірілетінін сұрап едім, «Бір айдан кейін» деді. Алғашында аса мән бермегенмен, бірінші видеосынаманы жібергеннен кейін қызығушылығым оянды. Кейін гастрольмен Қырғыз Республикасында жүргенімде шақырды. Сөйтіп, тағы видеосынама жасады. Содан кейін грим жасап, видеобайқау ұйымдастырылды. Сол жерде рөлге бекітті. Бас-аяғы жиырма күннің ішінде анықталды ғой. Одан кейін тағы жиырма күндей дайындыққа уақыт берілді. Әскери фильмге түсіп, қатты арықтап кеткен болатынмын ол кезде. Осыны байқаған режиссер бірден «Салмақ қосуың керек» деп талап қойды. «Маған толу оңай, керісінше арықтау қиын» деп күлген едім. Айтқанымдай, бір аптаның ішінде 7-8 келі салмақ қостым. Одан кейіп суреттерін қарап, режиссермен ақылдасып, кеңес сұрадым. Сценарист Қанат Рамазаннан ақын туралы біраз мағлұмат алдым. Алаш арыстарының тарихын, еңбектерін зерттеп жүрген Елдос Тоқтарбай ағамыздың да көмегі тиді.
– Қателеспесем, кино саласындағы тәжірибеңізде мұндай рөл бұрын кездеспеген. Демек, бұл – жаңа белесіңіз. Осы тұрғыдан алғанда, қазақ поэзиясының жарық жұлдызының бірі, ұлт көсемі Мағжан Жұмабаевтың рөлі сізге не берді?
– Бұл рөл ең алдымен алаштықтарға деген махаббатымды, құрметімді арттырды. «Мағжан. Мен жастарға сенемін» тарихи драмасынан кейін Алаш қайраткерлері туралы көп оқып, ізденетін болдым. Әлихан Бөкейханов, Ахмет Байтұрсынұлы, Міржақып Дулатовтың өмірі қызықтыра түсті. «Олар қалай жүрген?», «Қалай киінген?», «Қалай оқыған?», «Не істеген?» деген сұрақтарға жауап іздей бердім. Мектепте оқып жүргенде үстіртін ғана оқыдық қой. Енді ақындығын ғана емес, ұлтының тағдыры үшін күрескен қайраткерлік жолын да тереңірек зерттей бастадым. Ел үшін еткен еңбегі біз ойлағаннан әлдеқайда көп 
екенін түсіндім. Бұл тақырыпқа қызығушылығым артты. Тіпті, «Неге Алаш арыстары туралы фильм түсірмеске?» деген ой келіп жүр. Тарихты білуіміз керек. Мектеп бағдарламасына Алаш қайраткерлері туралы оқытатын сабақ енгізілсе деймін.
Алаш қайраткерлерінің қайсысы болсын, рөлін сомдауға дайынмын. Бірақ алдымен Мағжан атамызды жетер жеріне жеткізіп ойнағым келеді. Тереңірек зерттеліп, толықметражды фильм түсірілсе, бәрін қойып, тек сонымен дайындалатындай мүмкіндік болса деймін. Мүмкіндік болса, болашақта өзім де осы тақырыпта туынды түсіргім келеді. Өйткені бұл – біздің тарихымыз. Олар жай адамдар емес. Әрқайсысының жүрген жолы бар. Бәрі бір мақсат, бір мүдде жолында еңбек етті.
– Алаш арысы өмірінің 1915-1921 жылдардағы кезеңі қамтылған телехикаяны көрермен көзіне жас алып отырып көрді. Ал түсірілім барысында сізге қай сахнаны ойнау қиын болды?
– Негізі, барлық сахнаны ойнау қиынға түсті. Өйткені уақыт аз болды. Оның үстіне, «Алаштанушы ғалымдар, мамандар не дейді екен?», «Көрерменге ұнамай қаламын ба?» деген ой көп мазалады. Тарихта болған тұлғаның рөлін сомдаудың жүгі ауырлау ғой. Бәрінен бұрын бастап кету қиын болды. Түсірілімге үш күн қалған кезде Мағжан атамызды тапқандай күй кештім. Сөйтіп, режиссермен, сценаристпен ақылдасып, не істейтінімізді талқыладық.
Ең қызығы, түсірілімнің бірінші күні «Түркістан» өлеңімен басталды. Көрерменнің алдына шығып өлең оқығаннан кейін сенім пайда болып, көңілім орнына түсті. Мағжан атамыздың ішкі жан дүниесімен үйлесім тапқандай болдым.
Жалпы, үлкен фильмдерге қарағанда сериал тез түсіріледі. Сондықтан ұзақ мәтіндерді тез жаттауың керек әрі ритмге үлгеруге тиіссің. Қолымыздан келгенше тырысып, сериал жиырма күнде түсірілді. Бір қуанғаным, Қызылжарға, Петропавлға, Мағжан атамыздың жұмыс істеген жеріне бардық. Алматы немесе басқа жерде де түсіруге болар еді. Алайда тұлғалар туған топыраққа, олар жүрген жерге барғанда кейіпкеріңді жан дүниеңмен сезінесің. Бұл актер ретінде маған рухани тұрғыда үлкен көмегін тигізді. Осы үшін Назгүл Қарабалина ханымға алғыс айтқым келеді. Мысалы, «Қазақ хандығын» түсіргенде Түркістанға барып, Қожа Ахмет Ясауи кесенесінде жаттық қой. Сол кезде кәдімгідей тұлғалардың рухын сезініп, болмысын елестетесің. Олар осы жермен жүрді ғой, осы жерге табаны тиді ғой деп бәрін жүрегіңнен өткізесің.
Мағжан атамыз туралы туындыда елуден астам жаңа локация болды. Сәтті шықты деп ойлаймын. Әрине, қателіктер де бар. Үлкен туынды түсіргенде мұның бәрі дұрысталады деп ойлаймын. Ал өз басыма бұл тарихи туынды үлкен сабақ, тәжірибе болды.
Жаңа айтқанымдай, басында «Көрерменнен, ғалымдардан, журналистерден жағымсыз пікір естіп қаламын ба? Ақындығын, қайраткерлігін көрермен сезіне ала ма?» деп алаңдадым. Алайда лауазымды қызметте жүрген мамандар, алаштанушылар оң бағасын берді. Телехикаяның қаралымы аз болды. Бірақ жақсы пікір көп естідім. Көрермен ретінде тамашалағанда өзіңе сыни көзбен қарап, баға бересің ғой. Телехикаяны көріп отырып, «Мағжанды көріп тұрсың ба?» деп сұрақ қойдым. Сезіне алған сияқтымын. Қазір достарыммен жиналғанда міндетті түрде Алаш тақырыбын қозғайтын болдым. Жастардың тілімен түсіндірсең, олар қызығады. «Өткенде сен айтып едің ғой. Міне, кітабын оқыдым, сериалды көрдім» дейді. Алаш қайраткерлерінің біз білмейтін қыры әлі де көп. Насихат көбейе беруі керек. «Алаш арыстарының ерлігіне лайықты ұрпақпыз ба?», «Бізден кейінгі ұрпақ қандай болар екен?» деген сұрақ мазалайды.
– Аты аңызға айналған «Дос-Мұқасан» ансамблі туралы фильм де өткен жылдың жаңалығы болды. Өзіңіз басты рөлдің бірін сомдаған туынды жайлы айта отырсаңыз.
– Досым Сүлеев ағамызды ғалым, музыка, өнер саласында орны бар тұлға деп білемін. Бұл рөлге де үміткер көп болды. Ол кісінің рөлін сомдау – маған бұйырған бақыт. Іріктеу жұмысы Астанада, кейін Алматыда өтті. Ән де айттық, рөлді де ойнадық. Толықметражды фильм болғандықтан дайындыққа уақыт жеткілікті болды. Екі ай бұрын іріктеуден өтіп, рөлге бекітіп қойды. Сосын бір аптадай қысқы сахналарды түсірдік. Одан кейін сәуір айына дейін күту керек болды. Қаңтар айынан сәуірге дейін күнделікті дайындық жұмыстары жүрді. Аспапта ойнауды үйреніп, салмағымызды түсіріп, шашымызды өсіру керек болды осы үш айдың ішінде. Маған бәрінен бұрын баянда ойнау қиын болды.
– Көрермен фильмге қатысты жылы пікір білдіріп жатты. Ал өнеріңіз кейіпкеріңіз Досым Сүлеевтің көңілінен шықты ма?
– Досым аға фильм басталмай тұрып, батасын беріп кітабын сыйлады. Кейін де қатты сын айтпады. Бірақ «Фильмде өте тұйық болып көрсетілген. Мен кішкене пысықтаумын» деді. Қалай дегенмен бұл жерде режиссердің шешімі рөл ойнайды. Кейіпкерлер бір-біріне ұқсамасын дейді ғой. Бірақ менің көзіме Досым аға фильмдегідей көрінді. Көп сөйлемейді, білімді, үнемі ой үстінде жүреді. Жүрісі де салмақты, жылдам қимылдамайды, ойланып сөйлейді. Бір сөзбен айтқанда, интеллигент.
Образдарымызды айтқан кезде ескі видеоларын, сұхбаттарын қарадық. Ол Мейірғат сияқты емес. Мысалы, Мейірғат айғайлап, ішін ұстап тұрып қатты күлуі мүмкін. Ал Досым ағамыз бәрі күліп жатқан кезде жай ғана жымияды. Бәрі ішінде. Көшбасшы болғандықтан оған қасындағы жігіттер сенім артуы керек. Ал ол сондай жауапкершілікті мойнына алғаннан кейін соны орындауға күш салады. Бәрін ұйымдастырып жүреді, артық шешім қабылдамауға тырысады. Жігіттерді соңынан ерте алады. Сондай мінез болуы керек деп ойладық. Режиссер Айдын Сахаман бұрын актер болған. Біраз сериал түсірді. Музыкалық сауаты да бар. Актермен қалай жұмыс істеуді білетін маман. Кейбір режиссерлер актерден не талап ететін білмей жатады. Ал Айдын ағамыз сенен нақты не керек екенін бірден түсіндіреді. Кейде түсірілім барысында кейіпкерге байланысты сұрақтар болып қалады. Соған нақты жауап ала аласың. Фильм жақсы шығуы үшін үлкен жұмыс атқарды.
Ал кейіпкерім Досым ағаға келетін болсақ, туынды ұнаған сияқты. Фильмнен кейін рақметін айтып, қол алысып тарқастық.
– «Театр актерлері кинода жасанды ойнайды» деген сыни пікірді естіп қаламыз. Қос саланы қатар алып жүрген актер ретінде бұған не айтар едіңіз?
– Театр мен киноның айырмашылығы бар. Бірақ екеуінде де рөлді актерлер сомдайды. Екеуінің арасын ажырата білу керек. Тура өмірдегідей қылып көрсетемін деп қатты кетіп қалатын жағдайлар кездеседі. Бұл бәрібір өнер ғой, оның үстіне көркем фильм. Сондықтан кейбір жерін көркемдеу керек болады. Камераға жұмыс істеудің өзі бір өнер. Бәрін меңгеруің керек. Киноның жанрын түсінбей, «пафосқа» салынатындар болуы мүмкін. Алдымен туындының жанрын біліп алуымыз керек. Мысалы, Мағжан Жұмабаев туралы телехикаяның жанры, сөйлеу мәнері бөлек. Ал «Қазақ хандығы» туралы фильм мүлде басқа. Мұнда қатты сөйлеп, театр элементтерін қосуға болады. Комедия жанры жеңілдеу. Қазір өмірімізде болып жатқан көріністер. Образды түсіну үшін далаға шығып, жан-жағыңа қарайсың. Ал тарихи фильмдерде мәлімет аз.
Негізі, театр – үлкен мектеп, ол жерде көп жұмыс істедім. Қазір де еңбек етіп келеміз. Қарап тұрсам, бәрібір өзімді театрда еркін сезінеді екенмін. Ол жерде түрлі тәжірибе жасап көресің. Театрдан шықсаң, формадан шығып кетесің. Жаттығу жасамай жүрген спортшыдай болып қаласың. Театрда рөліңді қалай бастадың, аяғына дейін солай ойнап шығасың. Киноның қиын жері сол, «Стоп» деген жері бар. Сосын сөйлеу мәнері басқа. Театрда артқы қатарға жетуі үшін дауысыңды қаттырақ шығарасың. Ал кинода сыбырлап сөйлесең де естіліп тұрады.
– Қазір қандай рөлге дайындалып жүрсіз?
– Жақында «Каникулы off-line» фильмінің түсірілімі аяқталды. Комедия жанрындағы фильм Алматы қаласында түсірілді. Енді наурыз айында тамашалай аласыздар. Ақпан айының тоғызында «Родной» атты тағы бір комедиялық фильм шығады. Ол жерде басты рөлдегі өзіммен құрдас Айдос деген жігіттің рөлін ойнаймын. Бұл фильмде тосынсый көп. Көрерменге керек, өзекті тақырып қозғалады. Танымал актерлер өнер көрсетеді. Оның ішінде Еламан Есентаев, Ақерке Арыс бар. Басты рөлде төрт актер ойнайды. Содан кейін «Әке тағдыры» деген фильм бар. Ол туралы көп айтуға болмайды. Көктемде шығып қалатын шығар.
Енді ән өнерін де актерлікпен қатар алып жүруді жоспарлап жатырмын. Өзімді композиторлық қырымнан байқап көрейін деп жақында екі ән шығардым.
– Тарихи туындыларда салмақты көрінсеңіз, комедиядағы рөлдеріңіз бұған қарама-қайшы. Соған қарап табиғи болмысыңызды білу қиын екен.
– Менің мақсатым да сол ғой (күліп). Негізі, өмірде көңілді адаммын. Театрдағы әріптестерім жақсы біледі. Ол жерде аға-әпкелерім, іні-қарындастарым бар, бәріне еркелеп жүремін. Әзілдесіп, көтеріңкі көңіл күйде жүргенді жақсы көремін. Олар ойынымды көтереді. Енді, әрине мінезсіз адам бола ма? Ол жағы да бар ғой. Қазір Астана қаласындағы «Жастар театрында» жұмыс істеймін.
Кейбір көрермен Мағжан Жұмабаевтың рөлін сомдағаннан кейін комедиядан, жеңіл фильмдерден көргісі келмейтінін айтып жатыр. Ал енді бірі «Мейірғат, сенің образдарың бір-біріне ұқсамайды екен» дейді. Өзім ойнаған рөлдерім бір-біріне ұқсамағанын қалаймын. Мүмкін, болашақта ұқсап кететін шығар. Ал қазір оған жол бергім келмейді. Сценарийді оқығанда да бірінші осыған мән беремін. «Родной» фильміндегі образым да басқа рөлдеріме ұқсамайды деп ойлаймын. Өзіңді жан-жақты сынап көру керек. Мінез-құлқыма мүлде сай келмейтін рөлдерді ойнағым келеді. Енді антагонист дейді ғой, адамның аздап жүйкесіне тиетін рөлдерді күтіп жүрмін (күліп).
– Әңгімеңізге рақмет!
жүрексініп жүрген рөлдерді енді еш қиналмай мойныма алуға сенімділік пайда болды.
Семейде түсірілімде жүрген кезімде Мағжан Жұмабаев туралы туынды түсірілейін деп жатқанын естідім. Актерлерді іріктеу жұмысы Алматыда өтті. Басты рөлге үміткер көп болды. Ол кезде шашым қысқа әрі арық едім. Осы түріме қарап, «Бұл рөлге өте алмаймын-ау. Сыртқы бейнем сай келмей тұр ғой» деп ойладым. Дегенмен жарты сағатта сөзін жаттап, уақыт тауып видеосынама түсіріп, жібердім. Фильмнің қашан түсірілетінін сұрап едім, «Бір айдан кейін» деді. Алғашында аса мән бермегенмен, бірінші видеосынаманы жібергеннен кейін қызығушылығым оянды. Кейін гастрольмен Қырғыз Республикасында жүргенімде шақырды. Сөйтіп, тағы видеосынама жасады. Содан кейін грим жасап, видеобайқау ұйымдастырылды. Сол жерде рөлге бекітті. Бас-аяғы жиырма күннің ішінде анықталды ғой. Одан кейін тағы жиырма күндей дайындыққа уақыт берілді. Әскери фильмге түсіп, қатты арықтап кеткен болатынмын ол кезде. Осыны байқаған режиссер бірден «Салмақ қосуың керек» деп талап қойды. «Маған толу оңай, керісінше арықтау қиын» деп күлген едім. Айтқанымдай, бір аптаның ішінде 7-8 келі салмақ қостым. Одан кейіп суреттерін қарап, режиссермен ақылдасып, кеңес сұрадым. Сценарист Қанат Рамазаннан ақын туралы біраз мағлұмат алдым. Алаш арыстарының тарихын, еңбектерін зерттеп жүрген Елдос Тоқтарбай ағамыздың да көмегі тиді.
– Қателеспесем, кино саласындағы тәжірибеңізде мұндай рөл бұрын кездеспеген. Демек, бұл – жаңа белесіңіз. Осы тұрғыдан алғанда, қазақ поэзиясының жарық жұлдызының бірі, ұлт көсемі Мағжан Жұмабаевтың рөлі сізге не берді?
– Бұл рөл ең алдымен алаштықтарға деген махаббатымды, құрметімді арттырды. «Мағжан. Мен жастарға сенемін» тарихи драмасынан кейін Алаш қайраткерлері туралы көп оқып, ізденетін болдым. Әлихан Бөкейханов, Ахмет Байтұрсынұлы, Міржақып Дулатовтың өмірі қызықтыра түсті. «Олар қалай жүрген?», «Қалай киінген?», «Қалай оқыған?», «Не істеген?» деген сұрақтарға жауап іздей бердім. Мектепте оқып жүргенде үстіртін ғана оқыдық қой. Енді ақындығын ғана емес, ұлтының тағдыры үшін күрескен қайраткерлік жолын да тереңірек зерттей бастадым. Ел үшін еткен еңбегі біз ойлағаннан әлдеқайда көп екенін түсіндім. Бұл тақырыпқа қызығушылығым артты. Тіпті, «Неге Алаш арыстары туралы фильм түсірмеске?» деген ой келіп жүр. Тарихты білуіміз керек. Мектеп бағдарламасына Алаш қайраткерлері туралы оқытатын сабақ енгізілсе деймін.
Алаш қайраткерлерінің қайсысы болсын, рөлін сомдауға дайынмын. Бірақ алдымен Мағжан атамызды жетер жеріне жеткізіп ойнағым келеді. Тереңірек зерттеліп, толықметражды фильм түсірілсе, бәрін қойып, тек сонымен дайындалатындай мүмкіндік болса деймін. Мүмкіндік болса, болашақта өзім де осы тақырыпта туынды түсіргім келеді. Өйткені бұл – біздің тарихымыз. Олар жай адамдар емес. Әрқайсысының жүрген жолы бар. Бәрі бір мақсат, бір мүдде жолында еңбек етті.
– Алаш арысы өмірінің 1915-1921 жылдардағы кезеңі қамтылған телехикаяны көрермен көзіне жас алып отырып көрді. Ал түсірілім барысында сізге қай сахнаны ойнау қиын болды?
– Негізі, барлық сахнаны ойнау қиынға түсті. Өйткені уақыт аз болды. Оның үстіне, «Алаштанушы ғалымдар, мамандар не дейді екен?», «Көрерменге ұнамай қаламын ба?» деген ой көп мазалады. Тарихта болған тұлғаның рөлін сомдаудың жүгі ауырлау ғой. Бәрінен бұрын бастап кету қиын болды. Түсірілімге үш күн қалған кезде Мағжан атамызды тапқандай күй кештім. Сөйтіп, режиссермен, сценаристпен ақылдасып, не істейтінімізді талқыладық.
Ең қызығы, түсірілімнің бірінші күні «Түркістан» өлеңімен басталды. Көрерменнің алдына шығып өлең оқығаннан кейін сенім пайда болып, көңілім орнына түсті. Мағжан атамыздың ішкі жан дүниесімен үйлесім тапқандай болдым.
Жалпы, үлкен фильмдерге қарағанда сериал тез түсіріледі. Сондықтан ұзақ мәтіндерді тез жаттауың керек әрі ритмге үлгеруге тиіссің. Қолымыздан келгенше тырысып, сериал жиырма күнде түсірілді. Бір қуанғаным, Қызылжарға, Петропавлға, Мағжан атамыздың жұмыс істеген жеріне бардық. Алматы немесе басқа жерде де түсіруге болар еді. Алайда тұлғалар туған топыраққа, олар жүрген жерге барғанда кейіпкеріңді жан дүниеңмен сезінесің. Бұл актер ретінде маған рухани тұрғыда үлкен көмегін тигізді. Осы үшін Назгүл Қарабалина ханымға алғыс айтқым келеді. Мысалы, «Қазақ хандығын» түсіргенде Түркістанға барып, Қожа Ахмет Ясауи кесенесінде жаттық қой. Сол кезде кәдімгідей тұлғалардың рухын сезініп, болмысын елестетесің. Олар осы жермен жүрді ғой, осы жерге табаны тиді ғой деп бәрін жүрегіңнен өткізесің.
Мағжан атамыз туралы туындыда елуден астам жаңа локация болды. Сәтті шықты деп ойлаймын. Әрине, қателіктер де бар. Үлкен туынды түсіргенде мұның бәрі дұрысталады деп ойлаймын. Ал өз басыма бұл тарихи туынды үлкен сабақ, тәжірибе болды.
Жаңа айтқанымдай, басында «Көрерменнен, ғалымдардан, журналистерден жағымсыз пікір естіп қаламын ба? Ақындығын, қайраткерлігін көрермен сезіне ала ма?» деп алаңдадым. Алайда лауазымды қызметте жүрген мамандар, алаштанушылар оң бағасын берді. Телехикаяның қаралымы аз болды. Бірақ жақсы пікір көп естідім. Көрермен ретінде тамашалағанда өзіңе сыни көзбен қарап, баға бересің ғой. Телехикаяны көріп отырып, «Мағжанды көріп тұрсың ба?» деп сұрақ қойдым. Сезіне алған сияқтымын. Қазір достарыммен жиналғанда міндетті түрде Алаш тақырыбын қозғайтын болдым. Жастардың тілімен түсіндірсең, олар қызығады. «Өткенде сен айтып едің ғой. Міне, кітабын оқыдым, сериалды көрдім» дейді. Алаш қайраткерлерінің біз білмейтін қыры әлі де көп. Насихат көбейе беруі керек. «Алаш арыстарының ерлігіне лайықты ұрпақпыз ба?», «Бізден кейінгі ұрпақ қандай болар екен?» деген сұрақ мазалайды.
– Аты аңызға айналған «Дос-Мұқасан» ансамблі туралы фильм де өткен жылдың жаңалығы болды. Өзіңіз басты рөлдің бірін сомдаған туынды жайлы айта отырсаңыз.
– Досым Сүлеев ағамызды ғалым, музыка, өнер саласында орны бар тұлға деп білемін. Бұл рөлге де үміткер көп болды. Ол кісінің рөлін сомдау – маған бұйырған бақыт. Іріктеу жұмысы Астанада, кейін Алматыда өтті. Ән де айттық, рөлді де ойнадық. Толықметражды фильм болғандықтан дайындыққа уақыт жеткілікті болды. Екі ай бұрын іріктеуден өтіп, рөлге бекітіп қойды. Сосын бір аптадай қысқы сахналарды түсірдік. Одан кейін сәуір айына дейін күту керек болды. Қаңтар айынан сәуірге дейін күнделікті дайындық жұмыстары жүрді. Аспапта ойнауды үйреніп, салмағымызды түсіріп, шашымызды өсіру керек болды осы үш айдың ішінде. Маған бәрінен бұрын баянда ойнау қиын болды.
– Көрермен фильмге қатысты жылы пікір білдіріп жатты. Ал өнеріңіз кейіпкеріңіз Досым Сүлеевтің көңілінен шықты ма?
– Досым аға фильм басталмай тұрып, батасын беріп кітабын сыйлады. Кейін де қатты сын айтпады. Бірақ «Фильмде өте тұйық болып көрсетілген. Мен кішкене пысықтаумын» деді. Қалай дегенмен бұл жерде режиссердің шешімі рөл ойнайды. Кейіпкерлер бір-біріне ұқсамасын дейді ғой. Бірақ менің көзіме Досым аға фильмдегідей көрінді. Көп сөйлемейді, білімді, үнемі ой үстінде жүреді. Жүрісі де салмақты, жылдам қимылдамайды, ойланып сөйлейді. Бір сөзбен айтқанда, интеллигент.
Образдарымызды айтқан кезде ескі видеоларын, сұхбаттарын қарадық. Ол Мейірғат сияқты емес. Мысалы, Мейірғат айғайлап, ішін ұстап тұрып қатты күлуі мүмкін. Ал Досым ағамыз бәрі күліп жатқан кезде жай ғана жымияды. Бәрі ішінде. Көшбасшы болғандықтан оған қасындағы жігіттер сенім артуы керек. Ал ол сондай жауапкершілікті мойнына алғаннан кейін соны орындауға күш салады. Бәрін ұйымдастырып жүреді, артық шешім қабылдамауға тырысады. Жігіттерді соңынан ерте алады. Сондай мінез болуы керек деп ойладық. Режиссер Айдын Сахаман бұрын актер болған. Біраз сериал түсірді. Музыкалық сауаты да бар. Актермен қалай жұмыс істеуді білетін маман. Кейбір режиссерлер актерден не талап ететін білмей жатады. Ал Айдын ағамыз сенен нақты не керек екенін бірден түсіндіреді. Кейде түсірілім барысында кейіпкерге байланысты сұрақтар болып қалады. Соған нақты жауап ала аласың. Фильм жақсы шығуы үшін үлкен жұмыс атқарды.
Ал кейіпкерім Досым ағаға келетін болсақ, туынды ұнаған сияқты. Фильмнен кейін рақметін айтып, қол алысып тарқастық.
– «Театр актерлері кинода жасанды ойнайды» деген сыни пікірді естіп қаламыз. Қос саланы қатар алып жүрген актер ретінде бұған не айтар едіңіз?
– Театр мен киноның айырмашылығы бар. Бірақ екеуінде де рөлді актерлер сомдайды. Екеуінің арасын ажырата білу керек. Тура өмірдегідей қылып көрсетемін деп қатты кетіп қалатын жағдайлар кездеседі. Бұл бәрібір өнер ғой, оның үстіне көркем фильм. Сондықтан кейбір жерін көркемдеу керек болады. Камераға жұмыс істеудің өзі бір өнер. Бәрін меңгеруің керек. Киноның жанрын түсінбей, «пафосқа» салынатындар болуы мүмкін. Алдымен туындының жанрын біліп алуымыз керек. Мысалы, Мағжан Жұмабаев туралы телехикаяның жанры, сөйлеу мәнері бөлек. Ал «Қазақ хандығы» туралы фильм мүлде басқа. Мұнда қатты сөйлеп, театр элементтерін қосуға болады. Комедия жанры жеңілдеу. Қазір өмірімізде болып жатқан көріністер. Образды түсіну үшін далаға шығып, жан-жағыңа қарайсың. Ал тарихи фильмдерде мәлімет аз.
Негізі, театр – үлкен мектеп, ол жерде көп жұмыс істедім. Қазір де еңбек етіп келеміз. Қарап тұрсам, бәрібір өзімді театрда еркін сезінеді екенмін. Ол жерде түрлі тәжірибе жасап көресің. Театрдан шықсаң, формадан шығып кетесің. Жаттығу жасамай жүрген спортшыдай болып қаласың. Театрда рөліңді қалай бастадың, аяғына дейін солай ойнап шығасың. Киноның қиын жері сол, «Стоп» деген жері бар. Сосын сөйлеу мәнері басқа. Театрда артқы қатарға жетуі үшін дауысыңды қаттырақ шығарасың. Ал кинода сыбырлап сөйлесең де естіліп тұрады.
– Қазір қандай рөлге дайындалып жүрсіз?
– Жақында «Каникулы off-line» фильмінің түсірілімі аяқталды. Комедия жанрындағы фильм Алматы қаласында түсірілді. Енді наурыз айында тамашалай аласыздар. Ақпан айының тоғызында «Родной» атты тағы бір комедиялық фильм шығады. Ол жерде басты рөлдегі өзіммен құрдас Айдос деген жігіттің рөлін ойнаймын. Бұл фильмде тосынсый көп. Көрерменге керек, өзекті тақырып қозғалады. Танымал актерлер өнер көрсетеді. Оның ішінде Еламан Есентаев, Ақерке Арыс бар. Басты рөлде төрт актер ойнайды. Содан кейін «Әке тағдыры» деген фильм бар. Ол туралы көп айтуға болмайды. Көктемде шығып қалатын шығар.
Енді ән өнерін де актерлікпен қатар алып жүруді жоспарлап жатырмын. Өзімді композиторлық қырымнан байқап көрейін деп жақында екі ән шығардым.
– Тарихи туындыларда салмақты көрінсеңіз, комедиядағы рөлдеріңіз бұған қарама-қайшы. Соған қарап табиғи болмысыңызды білу қиын екен.
– Менің мақсатым да сол ғой (күліп). Негізі, өмірде көңілді адаммын. Театрдағы әріптестерім жақсы біледі. Ол жерде аға-әпкелерім, іні-қарындастарым бар, бәріне еркелеп жүремін. Әзілдесіп, көтеріңкі көңіл күйде жүргенді жақсы көремін. Олар ойынымды көтереді. Енді, әрине мінезсіз адам бола ма? Ол жағы да бар ғой. Қазір Астана қаласындағы «Жастар театрында» жұмыс істеймін.
Кейбір көрермен Мағжан Жұмабаевтың рөлін сомдағаннан кейін комедиядан, жеңіл фильмдерден көргісі келмейтінін айтып жатыр. Ал енді бірі «Мейірғат, сенің образдарың бір-біріне ұқсамайды екен» дейді. Өзім ойнаған рөлдерім бір-біріне ұқсамағанын қалаймын. Мүмкін, болашақта ұқсап кететін шығар. Ал қазір оған жол бергім келмейді. Сценарийді оқығанда да бірінші осыған мән беремін. «Родной» фильміндегі образым да басқа рөлдеріме ұқсамайды деп ойлаймын. Өзіңді жан-жақты сынап көру керек. Мінез-құлқыма мүлде сай келмейтін рөлдерді ойнағым келеді. Енді антагонист дейді ғой, адамның аздап жүйкесіне тиетін рөлдерді күтіп жүрмін (күліп).
– Әңгімеңізге рақмет!
Сұхбаттасқан Эльмира ЖАҚСЫБАЙҚЫЗЫ
