Мейірімді мекеннің тұрғындары

Алматы қаласында көпбалалы аналар ме­кендейтін «Мейірім мекені» атты орталық бар. Олар қашан үй алып кеткенше осында тұра­ды. Қазақстанда әзірге жалғыз бұл жо­ба­ның авторы – белгілі кәсіпкер, «Алма­ты­Мет­роҚұрылыс» АҚ директорлар кеңесінің төрағасы Қайрат Рейімов. Осыдан екі-үш жыл бұрын Қайрат Рейімовтің ба­­сына бұлт үйірілгені мәлім. Республикалық БАҚ бұл оқиға жөнінде егжей-тегжейлі ақпарат таратты. Кә­сіпкердің бизнесін тартып алмақ болған дүмді күш­­тер оның үстінен қылмыстық іс қозғатып, тер­­геу изоляторына қаматты. Бірақ негізгі ма­ман­дығы – заңгер, өз ісін бес саусағындай білетін бі­лік­ті маман Қайрат Ниетбайұлын бопсалағандар де­геніне жете алған жоқ. Ол заң аясында өзін қор­ғап, ақталып шықты. Бизнесін де сақтап қалды. Жә, бұл басқа әңгіменің тақырыбы, жоғарыда ата­л­ған орталыққа оралайық. Алты ай темір тор­дың ішінде отырғанда Қайраттың байқағаны, бұнда түсетіндердің 80 пайызы – жастар екен. Тағы бір аң­ғарғаны, бәрінің дерлік әкесі жоқ. Әкесі жоқ де­ген­де, «айналайын баладан, тауып алған даладан» де­ген­дей, «тауып алған» балалар емес, біреудің кін­дігінен жаралғаны хақ, бірақ әлгі «әкенің» қайыры жоқ. Рас, асыраушысы қайтыс болған отбасылар да бар. Үйсіз-күйсіз, біреудің есігінде жү­ріп, тапқанын бала-шаға­сы­ның аузына тосатын байғұс әйелдің бір қолын екі ете алмай жүргенін ұлы кө­ріп өседі. Толық емес отбасында өс­кен оның жарытып білім алмайтыны да анық. Көбіне шешесіне, бауыр­ла­ры­на қарайлайды. Анасына көмектескісі ке­леді. Бірақ жұмыс табыла бермейтіні та­ғы бар. Ал сол кезде бірдеңеге шұғыл ақ­ша керек болып қалады. Шешесі ауы­рады, бауырына киім керек деген сы­қылды. Өсіп қалған бала не істейді? Амалсыздан ұрлық жасайды немесе бел­гілі бір топтың нысанасына ілігіп, есірткі сатады. Міне, осы кезде құқық қорғау органдарының қолына түседі. Жастайынан түрмеге түскен оның арғы тағдыры қандай болатыны айт­па­са да түсінікті... Осыны көрген Қайрат Ниетбайұлы мық­тап ой түйді. Жастарды қалайда бұл жолдан арашалап қалу керек. Сол үшін де түрмеден шыққасын, бірден «Мейірім мекені» атты қоғамдық қор құрды. Сосын үй тұрғызатын орын іздеді. Әрине, кез келген жер учаскесін сатып алып, құрылысқа кірісіп кетуге болар еді, бірақ ол болашақ тұрғын­дарға жайлы бола ма? Жайлы болу де­геніміз, ең біріншіден, оның жұмысы болуы керек. Екіншіден, жан-жаққа қатынауға оңай болуға тиіс. Яғни, тым шет болмауы керек. Осыны ескеріп, Алма­тыдағы «Қайрат» шағын ауданы­нан 2 мың шаршы метрге жуық жер сатып алды. Өйткені мұнда «Жетісу» ба­зары бар. «Жетісу» – әмбебап базар. Сам­са сатсаң да, өлмейсің. Тәшкі сүй­ре­сең де, нәпақаңды айыруға болады. Әсіресе, әйел затына жұмыс мол. Бір­деңе сатсаң да, ыдыс-аяқ жусаң да тиын-тебеніңді айырасың. Таңертең шықсаң, кешке күнделікті ішіп-же­мің­нен бөлек, бірнеше мың теңге тауып қайтуыңа болады. Базарға жа­қын маң­нан жер таңдаған себебі – сол. Көмекшісімен ақылдасып отырып жа­тақхана үлгісіндегі 2 қабатты 50 пә­терлік үйдің сызбасын өзі сызды. Әр бөл­менің аумағы – 32 шаршы метр, ішін­де киім ілетін шкаф, екі кереует бар. Әжетхана, душы ішінде. Ыстық су, суық су үзілмейді. Тамақ істейтін га­зы бар. Екі кереуетті жайғанда төрт адам жатуға болады. Келген адам пә­терақы төлемейді, коммуналдық қыз­метке де бір тиын жұмсамайды. Тек таза тұрып, балаларына қарауы керек. Мүмкіндік болса, артылған тиын-тебенін жинап, үй алуға ұмтылуға тиіс. Қазір орталықта 18 отбасы тұрып жа­тыр. Негізінен көпбалалы отбасы­лар. Мысалы осында 7 балалы отбасы бар. Бес немесе одан да көп баласы бар от­басының бір бөлмеге сия қоюы қиын. Ер жетіп қалған ұлы мен бой же­тіп қалған қызы бар ананың да көңі­лі алаң болатыны анық. Осында кө­шіп келгеннен кейін тұңғышы сту­дент атанып жатқандар да бар. «Мейі­рім мекені» қоры мұндай отбасылар үшін бірнеше екі бөлмелі пәтер әзір­леп­ті. Яғни, олар 64 шаршы метрді ие­ле­неді. Қазір үйге тұру үшін 1 мың­ға жуық өтініш тіркелген. Оны арнау­лы комиссия қарайды. Ең мұқтаж от­ба­сы таңдап алынады. Жағдайы өте тө­мен, ағайын-туысы жоқ, ешкімнен кө­мек алмайтын, сосын, әрине, көп- ­ба­лалы отбасыларға басымдық бері­ле­ді. Бұл – оңай жұмыс емес. Өйткені мұқтаж жандар өте көп. Бір деректерде Қазақстанда 540 мың отбасы дәл осындай күйде делінеді. Оның басым бөлігі Алматыда екені тағы рас. Сон­дық­тан да әрбір өтініш мұқият зерт­теледі. Қайрат Ниетбайұлының көмек­ші­сі Нұрсұлтан әрбір отбасының жағ­дайымен өзі барып танысып, ви­деоға түсіріп, комиссияға ұсынады. Ко­миссия жіті зерттеп, ең мұқтажына ғана баспана ұсынады. Бұл жерде та­мыр-таныстық жүрмейді. Пәленшенің өтініші, түгеншенің қолқасы деген болмайды. Қайрат Рейімовтің басты ұстанымы – осы. Осы арада ерекше назар аудара­тын тағы бір дүние бар. Бұл жо­баға қолдау білдіргісі келетіндер бо­­­лыпты. Бірақ олардың коммерция­лық бағыттағы ниетін байқағасын Қай­рат Ниетбайұлы жолатпапты. Яғни, бұл жерде тұрғындардан бір тиын алатын пиғыл мүлде болмауға тиіс. Сосын тағы бір қағида бар. Кө­мек­тескісі келетін адам мұндағы қорға қа­тысты адамдардың қолына ақша бер­уіне болмайды. Бәрі есепшот арқы­лы өтуі керек. Сондай-ақ, қазір «Мейі­рім мекенінде» тұратын 58 баланың біреуіне бір кәмпит ұстата алмайсыз, егер, ондай ниетіңіз болса, бәріне бір­дей ұстатасыз. Бір баланың емес, 58 ба­­­ланың басынан сипайсыз. Әзірге дәл осы ережеге сай келетін ұсыныс бол­ма­ғасын, үйді ұстауға кететін, ком­му­нал­дық қызметке төленетін шығын­дар­дың бәрін қор, дәлірек айтқанда, Қайрат Рейімовтің өзі төлеп отыр. Комиссиядан өтіп, қоныстанған отбасы осында тіркеледі. Сол ар­қылы жақын маңдағы емханаға да тір­келеді. Тек мектеп жағы қиындау бо­лып тұр екен. Қазір осы мәселені ше­шу үшін қор басшылығы Түркісіб ау­даны әкімдігімен жұмыс жүргізіп жа­тыр. Қор басшылығы үйге кірген адамға «Осында 5 жыл тұрасың» дейді екен. Бұл – осы жылдар ішінде үй алып ке­ту­ге ұмтылса екен деген ниет. Әйтпесе, қашан баспаналы болғанша ешкімді ор­нынан қозғамайды. Айтпақшы, жо­ба­ны қолға алған сәтте мұнда ор­на­лас­қан адамның үй алып кететініне сен­­­­­гендер аз болыпты. Қайрат Ниет­байұлы­на: «Бір кірген адамнан құтыл­май­сың. Олар енді «мәңгіге» жайға­са­ды» деп мысқылдағандар да болған. Бірақ мұның ниетінің дұрыстығы шы­ғар, бір жылдың ішінде 4 отбасы үй­лі болыпты. Қалай дейсіз ғой? «Мейі­рім мекені» «Харекет», «АсарҮме» қор­лары­мен тізе қосып жұмыс істеп отыр. Олар өз критерийлеріне келе бермей­тін мұқтаж жандардың тізімін бұларға ұсынады. Бұлар да өздерінде бар де­рек­терді оларға көрсетеді. Міне, осын­дай қарым-қатынастың арқасында жо­ғарыда аталған қорлардың кри­терийі­не сай келетін 4 отбасы қоныс­тойын тойлап үлгеріпті. «Мейірім ме­кені» олардың қуанышын бөлісіп, өз сый­­­лығын жасаған. Бұдан бөлек, осын­да тұрып, үйге қаржы жинап жат­қан­дар да бар екен. «Біз үй алып кет­сек, мұнда тағы бір аса мұқтаж отбасы ор­наласып, ес жинап алар еді...» деген сөздерін естіп, қуанып қаламын...» – дейді Қайрат Ниетбайұлы. Дәл сондай жан­дардың қолтығынан демеп жі­беруге әзір. Тағы бір қуанатыны, ба­ла­лардың ықыласы. Олардың құлшыны­сы керемет. Арасында: «Біз де өскенде осын­дай үй салып, мұқтаж жандарға бе­­­ретін боламыз» деп жүргендер де бар екен. «Мейірім мекені» де балаларды үне­мі қолдап отырады. Мұнда Жаңа жыл мерекесі мен Наурыз мейрамын той­лау дәстүрге айналған. Жаңа жылда Аяз ата әр балаға дәл керек дүниені «біліп», ұсына қойса, Наурызда әртүрлі жа­рыстарда көзге түскен балаларға ар­найы сыйлық беріледі. Оны және қо­ғамда орны бар аға-апалары ұсы­на­ды. Елімізге белгілі эстрада жұл­дыз­дары осы үйдің тұрғындарының ал­дын­да өнер көрсетеді. Соның арқа­сын­да жетістікке жеткен балалардың саны күрт өскен. Бұрынғыдай тапқанын пә­терге беретін күннен құтылған ана да балаларына жиі көңіл бөле бастаған. Республикалық, халықаралық жа­рыс­тарда топ жарып жүрген жеткіншектер бар екен. Жақында Наурыз мейрамы атап өтілген тұста олардың бәрі­­не арнайы сыйлық берілді. Айт­пақ­шы, мейрамды тұрғындар өздері ұйым­дастырыпты. Тек қаржы жағын қор бөлген. Осы үйде тұратын Жанар Қы­лы­шова­ның 4 баласы бар екен. Тұңғышы 15-те, кішісі 2-ден енді асқан. 2 бөлмелі үй­де тұрады. Қызы Аянат Ерболат таэк­вондодан республикалық, халық­ара­лық жарыстарда топ жарып жүр. Ұлы Азамат қазақша күреспен шұғыл­да­нады екен. Кіші қызы би өнерімен шұғылданып, жақында Қытайда өтетін бір байқауға шақырту алыпты. «Осы үйге құжатымды, киім-кешегімді ғана алып кірдім» дейді ол. Тағы бір тұрғын Жеңіскүл Ай­дар­ханова – 1 топ мүгедегі. Пә­­­терден пәтерге көшіп жүргенде ин­сульт алып, осындай күйге түскен. Со­сын осы орталық туралы естіп, құ­жат тапсырып, комиссияның ше­ші­мі­мен орналасқан. Қызы Ақниет көркем гим­настикамен, дзюдомен айналысады екен. «Қайрат ағаның көп жақсылығын көр­дім. Мен өзім анда-мында жүре ал­­­­майтын болғасын ол маған азық-тү­лік жағынан да көмектеседі. Үкіметтен жәр­демақы аламын. Үй кезегінде тұр­мын. Болып қалатын шығар. Құдайға шүкір...» дейді ол. Екі қабатты ғимараттың іші тап-таза. Үйдің тазалығына тұрғын­дар­дың өздері қарайды. Кезекші бо­лып, дәліз бен кіреберістің бәрін мұн­­­­­таздай етіп жуып шығады. Осын­да­ғы тәртіпті реттеп отыратын комен­дант бар. Бір сөзбен айтқанда, «Мейірім ме­ке­нінде» аяққа тұрып кетуге барлық мүм­кіндік бар. Үлкен қалалардағы ең ба­сты мәселе – баспана ғой. Сол бас­па­на мәселесі шешілсе, оның ком­му­нал­дық қызметін біреу төлеп отырса, алға ұмтылуға не кедергі? Тек жұмыс істеу керек. Өкінішке қарай, мұндағы­лар­дың көбінде арнаулы білім жоқ. Сон­дықтан да бәрі дерлік базарда іс­тей­ді. Ал базар үйдің іргесінде тұр... Іргесінде демекші, «Мейірім ме­кені» орналасқан ғимараттың артында үлкен жер телімі бар. Қайрат Рейімов қазір оның иесімен келіссөз жүргізіп жа­тыр. Сатып алып, тағы бір осындай үй тұрғызбақ. Демек, мейірімді мекен­нің тұрғындары алдағы уақытта тағы да көбейе түседі. Қылмыс жасауға ұм­ты­латын балалар саны да біршама азая­ды деген сөз... Қазақстанда қалталы азаматтар аз емес. Көбінің мұқтаж жандарға жәр­дем­десіп жүргеніне де күмән келтіруге бол­мас. Бірақ әдетте бір реттік көмек «жұ­тылып» кетеді. Ертеңіне ол тағы да қол жаюға мәжбүр болады. Соны «кә­сіп» қылып алатындар да бар. Ендеше, мұқ­таж жанға «балық емес, қармақ бер­ген» дұрыс-ау. Сондықтан да Қайрат Рейімовтің бастамасын іліп әкететін кәсіпкерлер болса, кәнеки?!

Бауыржан БАБАЖАНҰЛЫ

Серіктес жаңалықтары