Дос КӨШIМ: ӨЗГЕ ҰЛТ ӨКIЛIНIҢ ҚҰҚЫҒЫН САҚТАУ ҮШIН ӨЗIМIЗДIҢ ҚҰҚЫҒЫМЫЗДЫ ТЕЖЕМЕУIМIЗ КЕРЕК
Дос КӨШIМ: ӨЗГЕ ҰЛТ ӨКIЛIНIҢ ҚҰҚЫҒЫН САҚТАУ ҮШIН ӨЗIМIЗДIҢ ҚҰҚЫҒЫМЫЗДЫ ТЕЖЕМЕУIМIЗ КЕРЕК
Өкiнiштi-ақ, Қазақстанда мыңдаған үкiметтiк емес ұйымдар тiркелсе де, олардың iшiнде мемлекеттiк тiлде сөйлеп, ұлттық мәселенi көтерiп жүрген қоғамдық бiрлестiктер некен-саяқ. Шетелдiк алпауыттармен қаржыландырылып келе жатқан ұйымдар көбiне демократия мен дiни бостандықты жырлайды. Ал, қазақтың өз елiндегi демократиялық құқықтары мен ағым-секталардан ада болатындай дiни бостандығын көтерiп жүрген қозғалыстар жоқтың қасы. Бұл орайда мемлекеттiк тiлмен қатар өзге де ұлттық мәселелердiң шешiлуiне атсалысып жүрген «Ұлт тағдыры» қозғалысын атап кетпеске болмас. «Түркiстан» газетiнiң бүгiнгi қонағы – белгiлi саясаттанушы, «Ұлт тағдыры» қозғалысының төрағасы Дос Көшiм.
– Дос аға, әңгiмемiздi елiмiзде орын алған соңғы саяси оқиғалардан бастасақ. Саясаттанушы ретiнде Үкiметтегi ауыс-түйiстердiң себебiн қалай түсiндiресiз?
– «Ауыс-түйiс» деп өзiңiз де айтып отырсыз ғой, сондықтан Үкiмет құрамының өзгеруiн кезектi бiр орын ауыстырулардың бiрi деп қабылдау керек сияқты. Белгiлi бiр уақыт өткен сайын Елбасы лауазым иелерiнiң орнын ауыстырып отыратындығына бәрiмiз үйренiп кеттiк қой. Алайда солардың қызметтерiнен не себептi кеткенi немесе не себептi жоғарылағанын ешкiм де бiлмейдi. Егер өзiнiң отырған жерiнде жұмысты жақсы жолға қоя бiлсе, оны не сол орнында қалдыруы шарт немесе жоғарылатуына болады. Ал егер жұмысында кемшiлiк болатын болса, ол адам бұдан былай мемлекеттiк қызметтiң маңына жуымауы керек. Ал бiзде бiрiнiң орнына бiрi барып жатқан бiр сапырылыс, кейде балалардың «үшiншi артық» деген ойынына ұқсайды…
Әрине, Қазақ елiнiң алдында қазiр үлкен мақсаттардың тұрғаны анық. Сондықтан сол мақсаттарды жүзеге асыра алатын жандардың таңдалып, сараланып алыну қажеттiгi – даусыз мәселе. Алайда бүгiнгi ауысулардан ондай нақты шарттардың жүзеге асып жатқанын көрiп отырған жоқпын: бiр елшiлер – министр болып, ал министрлер елшiлiкке кеткеннен не экономикалық, не әлеуметтiк жағдай өзгередi деп ойламаймын. Тек қана Жансейiт Түймебаевтың Бiлiм және ғылым министрлiгiне тағайындалуынан, сын көтере алмайтын дәрежеге жеткен бiлiм саласына жаңа бiр леп келер деген үмiтiм бар. Бiр сөзбен айтқанда, осының бәрi Президенттiң кадр мәселесiнде тапшылыққа жеткенiн ғана көрсетедi. Әрқашан тасада жүретiн Марат Тәжиннiң жария жұмысқа келуi, ал Тоқаевтың Сенатты басқаруға жiберiлуi де осыны дәлелдейдi.
– Жаңа тағайындалған Үкiмет басшысы жайлы не айтасыз?
– Кәрiм Мәсiмов мырзаның не мақтайтын, не даттайтын ешқандай да бiр ерекше еңбегiн ешкiм де айта алмайтын шығар. Алайда қазақ қауымының оны құшақ жайып қабылдамайтыны анық. Мәселе кiмнiң қай ұлттан екендiгiнде емес, мәселе – қазақ қоғамына, мемлекетiне кiмнiң қаншалықты еңбек сiңiргенiнде. Бұл жерде екi мәселе бар: бiрiншiсi – жоғарыдағы қаңқу сөздерден құтылу үшiн жаңа Премьер жанын салып, қазақ ұлтының қордаланып қалған мәселесiн шешуге кiрiсуi мүмкiн, екiншiсi – баяғы сарынмен, бұрынғы жолмен жүре бередi. Шынында да, Президент айтқан «аюдың» бiрi болғандықтан, екiншi жолмен жүру мүмкiндiгi шындыққа жақын деп бiлемiн. Ал егер экономикамызды дамытатын жаңа жол тапса, ойын-сауық орталықтары мен супермаркеттердi салудан гөрi зауыттар мен фабрикаларды салуға көшсе, нұр үстiне нұр. Айта кету керек, атқарушы үкiметтi халық үйдегi тоңазытқыштың есiгiн ашып қарап, содан соң ғана баға бередi.
Ал ұлтаралық мәселеге келсек, барлық нәрсе қазақтың рухының көтерiлуiне, ұлттық намыстың оянуына байланысты. Өздерiнiң ұлттық құндылықтарын құрбандыққа шала отырып, ұлттық тұрақтылықты ұстап тұрған халқымыз, соны сақтай отырып та ұлттық серпiлiс жасай алады деп үмiттенемiн.
– Жаңа премьер тағайындалған кезде бiрқатар шетелдiк БАҚ-тар Қазақстанда саяси реформалардың жүрiп жатқанын, билiкке жаңа буын саясаткерлерiнiң келiп жатқанын хабарлаған едi. Былайша айтсақ, билiк бiртiндеп «ауысты» дегендi келтiредi. Сiз мұндай оймен келiсесiз бе?
– Жоқ. Келiсе алмаймын. Алдында айтып өткендей, ешқандай да бiр «жаңа буынды» көре алмай отырмын. Саяси реформаларға келетiн болсақ, оның кезеңiнiң жеткенiн Президент алдыңғы жылғы сайлаудың алдында айтқан болатын. ЕҚЫҰ-ға төрағалық етуге алғашқы талпыныс жасағанда да, халықаралық ұйымның Қазақ елiне қойған негiзгi талаптары да саяси реформаның жүргiзiлу қажеттiгi болатын. Мүмкiн, бұл бағыттағы нақты жұмыс ендi қолға алынатын болар.
– Елбасы ассамблеяның соңғы жиынында аз ұлт өкiлдерiн билiкке тарту мәселесiн айтқан едi. Әрине, мемлекеттiк тiл мен қазақ мәселесiн терең бiлiп жатса, оған кiм қарсы болар. Дегенмен, Ресейдiң мемлекеттiк тiлi – орыс тiлiн бiлiп-ақ Қазақстан билiгiне қол жеткiзiп жатқандардан не күтуге болады?
– Өз басым Президенттiң осы бiр саяси бастамасын онша қолдай бермеймiн. Бiрiншiден, демократиялық елдерде билiк басына адамдар тек қана халықтың қолдауы арқылы, өзiнiң бiлiктiлiгi мен ақылына сүйенiп келуi шарт. Оның ұлтына қарап, Парламенттен не атқарушы билiктен орын беру – жасандылықтың көрiнiсi. Екiншiден, «аз ұлттарға квота арқылы» орын беру – «олардың өсуiне қазақтар бөгет болып отыр» деген ешқандай негiзсiз көзқарасты өзiмiз тудыруымен бiрдей. Үшiншiден, аз ұлттардың өзiнiң 130-ға жуық екендiгiн ескерсек, барлық орынды соларға берiп, қазақтарды қой бағуға ғана жiберу керек. Егер олардың 10-15-не ғана орын берсек, бұл басқаларын кемсiтушiлiк болып табылатыны сөзсiз. Төртiншiден, қазiрдiң өзiнде қазақтың тiлiн менсiнбейтiн (үйренуден бас тарту деген менсiнбеумен бiрдей), мемлекетiн мойындамайтын диаспора өкiлдерi билiкке келгенде, қазақ құндылықтарын көтеретiндiгiне үлкен күмәнiм бар. Олардың әрқайсысы Қазақ елiнiң болашағына емес, өз ұлтының күйiн күйттеп кететiндiгi де бәрiмiзге белгiлi.
– Шелектегi шатақтың дүбiрi әлi басылар емес. Сiз де осы оқиғаға байланысты арнайы құрылған комитеттiң құрамына кiрген едiңiз. Шынын айтсақ, басында «бәрiн тексеремiз, үлкен мәселе көтеремiз» деп құрылған ұлт патриоттарының комиссиясы ақыр аяғында шындыққа толықтай жете алмаған сияқты. Әйтеуiр, мәселенiң анық-қанығын айтып жатқан ешкiм жоқ. Сонда оларға қысым жасалып жатыр деуге бола ма?!
– Бiздiң комиссия Шелекке оқиға болғаннан соң бiр жарым ай өткеннен кейiн барғанын ескеруiмiз керек. Демек жергiлiктi билiк ауылдың белсендiлерiн, ақсақалдарын пайдалана отырып, «жарылған басты бөрiктiң iшiне, сынған қолды жеңнiң iшiне» тығып үлгiрдi. Алайда, комиссияның төмендегi қорытындысының өзi сол оқиға жөнiнде белгiлi бiр түйiн жасауға мүмкiндiк бередi деп ойлаймын:
– «2006 жылы 18-19 қарашада Шелек ауылында қазақ және ұйғыр жастары арасында ұлтаралық негiздегi қақтығыс болғаны айқындалды және осы қақтығыс үстiнде ұлтараздығын қоздыратын «Мемлекет – сендердiкi, жер – бiздiкi» деген саяси ұран айтылған.
– Бұл қақтығысты ұйғыр және қазақ жастарының арасындағы қатардағы төбелес ретiнде қабылдауға болмайды, бұл – қазақ мемлекеттiлiгiнiң бiртұтастығына қатер төндiретiн саяси iс-әрекеттiң нақты көрiнiсi.
– Қазақ және ұйғыр жастарының арасындағы қақтығыс осы уақытқа дейiн жергiлiктi атқарушы билiк орындары тарапынан жiберiлген патриоттық тәрбие жұмыстарының жүргiзiлмеуiнiң салдары және кейбiр ұйғыр жастарын осындай сепаратистiк ұрандар көтеруге итермелеушi, әлi анықталмаған, саяси бағыттағы топтардың бар екенiн көрсетедi. Бұндай пiкiрге Комиссия жинаған құжаттар алып келедi («Ұйғырстан» деп жазылған тудың суретi, «Ұйғырстан мемлекетiнiң» картасы»).
Осындай қорытындыдан соң, оларға пәлендей қысым жасалды деуге аузым барар емес. Әрине, ұлттық-патриоттық ұйымдардың құрған алғашқы комиссиясының жұмыстарында белгiлi бiр кемшiлiктердiң болғандығын да мойындауымыз керек. Мысалы, бiрнеше елдiмекендерге барып («Винсовхоз», «Сөгетi», т.б.), сол жердiң тұрғындарымен кездесу жүзеге асқан жоқ. Жаңа жылдың қарсаңы болғандықтан, кейбiр мемлекеттiк органдардан қажеттi деген анықтамалар да алынған жоқ. Алайда мұндай кемшiлiктер жасалған жұмыстың маңызын жоғалтпайды деп ойлаймын. Ал «Қорытынды есеп» дайындағанда, оның кейбiр жерлерiне ұлттық ұйымдардың бiреуi қосылып, бiреуi қосылмай, дау-дамаймен уақыт өткiзiп алғанымыз рас. Бұл да бiздiң бiрiгiп жұмыс iстеуде тәжiрибемiздiң жетiспей жатқандығының көрiнiсi.
– Елiмiз көпұлттылығымен қанша мақтанса да, Теңiзде, Шелекте келеңсiз ұлтаралық жағдайлар орын алып жатыр. Бұндай кикiлжiңдердiң туындауына не себеп?
– Кикiлжiңнiң тууының бiр ғана себебi бар. Бәрiмiз өзiмiздi алдарқатып отырмыз. Отар ел болып келген Қазақ елiнде зорлықпен, идеологиялық жұмыстардың салдарынан құрып кеткен құндылықтарды қайтарып, толыққанды Қазақ мемлекетi жасалынбайынша, мәңгiлiк тұрақтылық орнамайды. Бiз осы мәселенi жақсы түсiнуiмiз керек. Қазақ елiнде өмiр сүретiн басқа диаспоралар әлi күнге дейiн өздерiнiң қандай мемлекетте өмiр сүрiп отырғанын не түсiнгiсi, не мойындағысы келмейдi. Олар Кеңес Одағынан бөлiнiп шыққан, бiрақ дәл сол сияқты «интернационалдық», иесiз мемлекетте отырмыз деп ойлайтын сияқты. Бiрақ қазақ жерiн, қазақ елiн мойындамай өмiр сүру мүмкiн емес. Бұл – қазақтардың жерi, қазақтардың мемлекетi. Бәрiмiздiң азаматтық құқығымыз, мемлекет алдындағы мiндетiмiз бен парызымыз, еркiндiгiмiз бен құқығымыз бiрдей. Бiрақ бiз Америка немесе Австралия сияқты жан-жақтан келген келiмсектер құрған ел емеспiз. Сан ғасырлар бойы салт-дәстүрi бiр, дiнi мен тiлi бiр қазақ халқының елiмiз. Көпшiлiгi осыны түсiнгiсi келмейдi не мойындаудан бас тартады. Кикiлжiң осыдан басталады. Әңгiме қазақтардың көпшiлiгiнiң көше сыпырып, басқа диаспора өкiлдерiнiң «крутой машинамен» жүргенiнде емес, олардың бiздiң тiлiмiзде – мемлекеттiк тiлде – сөйлеу, жазу керектiгiн мойындамауда. Осындай топтар, саяси ұйымдар бар жағдайда кикiлжiң де, қақтығыс та ешқашан тоқтамайды. Басқа ұлт өкiлдерiнiң құқығын сақтау үшiн өзiмiздiң құқығымызды тежей беруге болмайды.
– Бiр қызығы, соңғы кездерi сонау 90-шы жылдардың орта шенiнде бөлiнiп-жарылып кеткен ұлттық-патриоттық ұйымдардың басы тұңғыш рет қайта бiрiктi. Бұл ненi аңғартады: әлi де қазақ намысының қалғандығын ба, әлде?..
– Өкiнiшке қарай, қазақ ұлттық-патриоттық ұйымдардың басы бiрiккен жоқ. Бiз тек қана Шелек оқиғасына байланысты «Ұлт қалқаны» деген комитет құрып, уақытша бiрге жұмыс iстеуге тырыстық. Мүмкiн, келешекте шынында да бiрiгетiн болармыз. Өз басым соны тiлеймiн, алайда, дәл қазiр, бiрiгетiн түрiмiз жоқ. Бiрiн-бiрi жамандау, бiрiнiң жұмысын бiрi жоққа шығару, бiрiнiң бiрi жағасына жармасу – бүгiнгi көрiнiс осы. Құдайға шүкiр, өз басым және бiздiң ұйым бұл даудан аулақ тұрамыз, осы уақытқа дейiн ешкiмдi жамандап, ешкiмге күйе жаққан емеспiз. Ауруымызды жасырмайық, осы дау-дамайға кiнәлi жақтың бiрi – қазақ тiлдi кейбiр бұқаралық ақпарат құралдары. «Бiз ұйым құрдық» деп жар салған кез келген топтың осы уақытқа дейiн не iстегенiн, қандай деңгейге жеткенiн, ұлттық-демократиялық бағыттағы қандай жетекшiлерiнiң бар екенiн талдап жатпай, жарнама жасауға асығады. Оларды да түсiнемiн, қазақтың ұлттық бағыттағы ұйымының өмiрге келуi – бәрiмiзге қуаныш. Бiрақ ол шын мәнiндегi ұлттық ұйым ба, әлде айқайшыл бiр топтың өкiлдерi ме немесе қолдан жасалған саяси ойынның қуыршақтары ма, осыны нақты зерттеп байқап алу керек сияқты.
– Қазiр ұлттық ұйымдардың iшiнара қарым-қатынасы қандай? Араларында өзара бәсекелестiк, түсiнбеушiлiк те бар сияқты…
– Қазiргi кезеңде бұл сұрақ – ең басты, ең маңызды мәселе сияқты. Бәсекелестiк – анайы таласқа, түсiнбеушiлiк – жаулыққа алып келмесе болғаны. Қазiр бәрiмiздiң сәлемiмiз ғана түзу. Оған да Құдайға шүкiр делiк. Осыдан бiр жарым жыл бұрын қазақ ұлтшылдарының басын бiрiктiрiп, бiр ұйым құру бағытында бiршама iс-қимылдар жасалды. Бiрақ әрi тарт та, берi тартпен ештеңе жүзеге асқан жоқ. 2005 жылдың маусымында Ерсайын Ерғожа деген азаматтың бастамасымен Ұлт патриоттарының жиналысы болып, Ұлттық бағдарлама қабылданды. Бiрақ жиналыстың соңында «Әдiлеттi Қазақстан үшiн» деген қозғалысқа қосылу туралы мәселе көтерiлдi де, ұлттық бағытта бiрде-бiр мәселе көтерiп, жұмыс iстемеген қозғалысқа қосылудан бiр топ жiгiт бас тарттық. Солардың бастамасымен 2005 жылдың 3 қыркүйегiнде «Ұлт тағдыры» құрылды, жарты ай өтпей жатып «Халық дабылы» дүниеге келдi… Ал 2006 жылы бiздiң ұйымда атқарушы директор болып қызмет iстейтiн азамат өзiнiң ұйымын ашып алды. Әрине, әр адамның қоғамдық ұйым құруына толық қақысы бар, бiрақ, бұл қимылдардың барлығы бiрiктiруге апармайтыны анық. Қысқасы, бiрiмiздiң аяғымыздан бiрiмiз тартып, …жұмыс iстеп жатырмыз.
– Ұлттық ұйымдарды айтқанда, орыс-славян ұйымдарын да тiлге тиек етпеске амал жоқ. Соңғы кездерi олардың байбаламы да көбейiп кеттi. Бұған сыртқы күштердiң ықпалының болуы мүмкiн бе?
– Менiңше, бұлардың жұмысының жандануына Ресей мемлекетiнiң белгiлi бiр деңгейде қатысы бар. Оларды «бұлар бiздiң – отандастарымыз, оларды қорғап, қолдау бiздiң сыртқы саясатымыздың бiр бағыты болуы керек» деп отырған Ресей федерациясына арқа сүйеген империялық саяси күштер, орыс диаспорасы азайған сайын жандары шығып, жанталаса жұмыс iстеуде. Орыс мәдениетiн, тiлiн қорғау деген желеумен бұрынғы әлеуметтiк, саяси артықшылықтарын сақтап қалуға тырысқан орыс ұйымдары бүгiндерi мемлекеттiк басқару орындарына қол сала бастады. Соңғы уақыттағы квота арқылы билiкке аз ұлттардың өкiлдерiн келтiру мәселесiнiң көтерiлуi – олардың нақты жеңiсi деп бiлу керек.
– Елiмiзде мыңдаған үкiметтiк емес ұйымдардың тiркелгенiн бiлемiз. Десек те, ұлттық мүдденi көтеретiн қазақтiлдi үкiметтiк емес ұйымдар жоқтың қасы. Олардың iшiнен тек қана сiздiң ұйымыңызды айтуға болар. Қазақтiлдi ҮЕҰ-дың аздығын қалай түсiндiресiз?
– Өкiнiшке қарай, қазақтардың арасында үкiметтiк ұйымдарды құру, заңды түрде саналы жұмыс iстеу мәселесi өте баяу дамыған. Бiз не үкiметке сенемiз немесе айқаймен алғымыз келедi. Бiздiң әлсiздiгiмiз мыналар деп бiлемiн:
– Қоғамдық пiкiр тудыратын жұмыстардың, заңдарды дайындау және оны өткiзуге күш салу, халықаралық деңгейдегi қарым-қатынастар орнату, саяси күрестiң тәсiлдерiн меңгеру жолдарын жете меңгермегенбiз. Ал шындықты «айқайлап айтумен» ештеңе жүзеге аспайды.
– «Менiң ойыма қосылмағанның барлығы – менiң жауым» деген шыдамсыздықтан арыла алмай жүрмiз. Бiреуiмiз тiл мәселесiн көтерсек, екiншi бiреуiмiз «бiрiншi орынға жер мәселесiн қоюымыз керек» дейдi де, тiл мәселесiн көтерген ұйымға жау сияқты қарайды.
– Бiр-бiрiмiзге деген қызғаншақтық сезiм. Менiң бiр жақсы жолдасым, «соңғы уақытта Дос Көшiм газет бетiнен түспей кеттi» деп қабағын шытқаны есiмде… Егер менiң айтып-жазып жатқан мәселелерiм бәрiмiздiң алдымызға қойған ұлттық идея болса, кiмнiң айтқанында тұрған не бар?! Алайда, анау анадан асып кетiп бара жатыр деген пендешiлiк әлi де аяқтан тартып тұрғаны анық. «Болар елдiң баласы – бiрiн бiрi батыр дейдi» деген аталарымыздың тамаша сөзiн көбiмiз ұмытып кеттiк.
– Қазiр қоғамдық негiзде жұмыс iстеу — өте қиын. Аз да болса, ұйымға қаржылық қолдау қажет. Өкiнiшке қарай, қаржысы бар, бақуатты қазақ азаматтары бұл iске араласпай отыр. Әрине, ұйымдар өздерiнiң жұмыс iстей бiлетiндiгiн көрсете алмаса, қолдаудың болмайтыны да анық. Ұлттық не дiни (оның iшiнде тек қана ислам дiнiн айтамын) ұйымдарға халықаралық құрылымдардың ешқашан көмектеспейтiнiн де анық айтуымыз керек. Демек қазақтың ұлттық бағытында жұмыс iстейтiн ұйымдарға дәл сондай ұлттық жүрегi бар қолдаушылар қажет. Орыс ұйымдарына Ресей тарапынан да, жергiлiктi бизнес иелерi тарапынан да өте қомақты көмек берiлетiндiгi жасырын емес.
Алдында қазақ тiлiндегi БАҚ-тарға деген бiр сын айтып кеттiм, ендi жақсы жақтарын да еске сала кеткiм келедi Соңғы уақытта ұлттық мәселелердiң көтерiлуiне қазақтiлдi бұқаралық ақпарат құралдарының көмегi орасан зор болып отыр. Өз газетi не интернетi жоқ ұлттық бағыттағы ұйымдардың көтерген мәселесi сiздердiң көмектерiңiз арқылы тиiмдi түрде жүзеге асып жатқаны талассыз шындық.
– Сiз өзiңiздi патриоттардың қай түрiне жатқызасыз: «либералды» патриот па, әлде…
– Патриоттар ешқандай түрге бөлiнбейдi деп бiлемiн. Мен – ең бiр қарапайым патриотпын. Ал радикалдылық – сол ұйымның жұмыс тәсiлiне байланысты болады. Ол жағынан келсек, мен – мәдениеттi патриот сияқтымын. Саяси мәдениеттiлiк дегенiмiз айқайлап сөйлемеу, басқалардың пiкiрiн сыйлау, ешкiмге кек сақтамау, бәсекелесiңдi досыңдай сыйлау сияқты, қарапайым тәриелiлiктен тұрады. Бiрақ, өкiнiшке қарай, осы бiр қазақтың жұмсақ мiнезi көпшiлiгiмiзде «дефицит». Кебiреулер менiң бұл мiнезiмдi жұмсақтық деп те түсiнедi. Алайда осы уақытқа дейiн (Қоғамдық-саяси жұмысқа 1988 жылдан бастап араластым) үш рет iстi болуым, екi рет жұмыстан қуылуым, менiң алған бетiмнен ешқашан қайтпайтын адам екендiгiмнiң айғағы. Кейбiреулер менiң түрлi мәселе жөнiндегi берген бағаларыма, сараптауыма қарап, саясаттанушы деп те жүр. Жоқ. Мен саяси ғылымның негiздерiн оқыған жоқпын, сондықтан саясаттанушы да емеспiн. Бiрақ журналистер белгiлi бiр мәселе жөнiнде сұрақ қойса, өзiмнiң түйгенiмдi айтып беруден ешқашан бас тартпаймын. Тағы қайталап айтайын, мен де сiздер сияқты Қазақ елiнiң, қазақ халқының патриоттарының бiрiмiн. Бiрақ мен сәл-пәл саясаткермiн, сондықтан алдыма қойған мақсатты жүзеге асыру үшiн сан түрлi саяси айла-тәсiл қолданамын. Барлық ерекшелiгiм осы ғана.
Әңгімелескен Кәмшат ТАСБОЛАТОВА
