Әдетте, жастар жағының үлесі басымдығына ішің жылиды. Сондай жастың бірі – Болатбек Төлепбергенмен екі мыңыншы жылдары таныстым.
Қанат Мәметовтің Жәнібек ауданына қарасты Тау ауылында кіндік қаны тамғанын Ресей архивінен алған құжат нақтылай түсті.
Семинарда әл-Фараби атындағы ҚазҰУ журналистика факультетінің аға оқытушысы Серік Жұмабекұлы «Túrkistan газетіне 30 жыл» тақырыбында баяндама жасады.
...Тіпті, біраз басылымдар қаржы мәселесінен жабылып қалған жайттар да болды. Жарыққа шығып жатқан басылымдардың өзі жастар түгілі, кәнігі төселген журналистеріне қаламақы түгілі, айлықтарын әрең тауып беретін. Осындай қиын-қыстау кезеңнен Қалағаңның кемеңгер көргенділігі, білімділігі, тіпті мейірім шапағатының арқасында Túrkistan газеті өз биігінен төмендемеді.
Рунаны зерттеудің қазіргі кезде рухани да, саяси да мәні бар. Өткенде Түркі халықтарының саммиті өткенде, Түркияның президенті Реджеп Тайып Ердоған түркі халықтарының төл жазуы − руна болуы қажет деген ұсыныс жасады. Бұл шынын айтқанда, үлкен жасампаздық, прогрессивтік ой. Егер біз өзіміздің рухани мәдениетімізді қолданбасақ, рунаның басқаларға керегі жоқ.
Халық артисі, композитор, жоғары тынысты тенор әнші, педагог Ғарифолла Құрманғалиевтың туғанына – биыл 115 жыл.
Мәжіліс былтыр жыл аяғында жайылым жерлерді пайдалануға қатысты енгізілген өзгерістерді екінші оқылымда мақұлдады.
Túrkistan газетінің 30 жылдық мерекесіне орай осы басылымның негізін салған Қалтай Мұхамеджановтың бірнеше қалжыңдарын ұсынып отырмыз.
Túrkistan газетінің 30 жылдығы мен үшін бір редакцияның төңірегінде тойлана салатын кішігірім шара емес, бұл – тұтас ұлттың тойы, елдің 30 жылдық шежіресі бедерленген биік белес!
Túrkistan сүйікті басылымыма айналғаны соншалық, табан аудармай 14 жыл жұмыс істеппін. Жай журналистен жауапты хатшы, бас редактордың орынбасары қызметіне дейін көтеріліп, газет шығарудың ішкі асханасын меңгердім десем болады.
Түркістанға Тайқазан қалай келді, солай елдің құт-берекесі артты. Сол секілді руханият саласының Тайқазаны – өз Túrkistan-ым жасай берсін!
Қазір де Túrkistan газеті өзінің әу бастағы миссиясынан айнымай, ұлттық, мемлекеттік бағытта еңбек етіп келеді. Ағылшынтілді журналистердің де қалыптасып келе жатқаны қуантады.
Әр журналистің өзіндік аудиториясы болды. Túrkistan-ның оқырмандары өз журналисін іздеп келіп, мақалаға қатысты пікірін айтып отыратын. «Túrkistan-ның қыздары» деген ұғым да қалыптасып үлгерген.
Бүгінде 30 жасқа толған халықаралық Túrkistan газетінің елдің ішкі-сыртқы саясатын тең қамтып, сараптамалық журналистиканың жанрларын дамытуға үлес қосқаны, қазақ баспасөзінің сапасын көтергені – өз алдына бөлек айтуға, зерттеуге лайық тақырып.
Túrkistan-ның жарыққа шыққанына биыл 30 жыл емес, одан да көп уақыт өткен секілді. Расымен, газеттің атағы оның тарихын 30 жыл емес, одан да көп жылды қамтитын секілді әсер береді.
Осыдан он жыл бұрын біз газеттің 20 жылдығын атап өткен едік. Енді бүгін орда бұзар отызға жетіпті.
Ақ тер-көк тер болып жеткенде, әлгі пойызымыз стансаға тоқтамай, бізге «қол бұлғап» кете барды. Жанұшырып, станса қызметкерлерінен сұрап жатырмыз. «Мұнысы не?» деп. Олар: «Бұл арнайы пойыз! Шуға да тоқтамайды. Тек Таразға жеткенде ғана бір аялдайды!» Игорь екеуміз бір-бірімізге қарадық та, ымсыз мәшинеге жүгірдік. Тағы да «қыз қуу»!
Ұлы қайраткер Мұстафа Шоқайдың «Тұтас Түркістан» идеясының атын өшірмей, бүгінге дейін жеткізді.
Еліміздің ақпарат кеңістігінде өз орыны бар басылым еліміздің дамуы мен руханиятымыздың, мәдениет пен өнер, білім мен ғылымның жан-жақты өркендеуі жолында қызмет ете береді деген сенімдемін.
Апталық алғашқы санынан бастап түбі бір түрік елдерінің жаһандық деңгейде ынтымақтастығына, береке-бірлігіне қызмет етіп келеді.
«Túrkistan» газеті – қазақ баспасөзінің қабырғалы ордасы, ұлт руханиятын күзетіп отырған қадірлі шаңырақ. Азаттықтың алғашқы жылдарында ашылған халықаралық апталық қазіргі таңда алаш жұртына аты мәшһүр абыройлы БАҚ өкіліне айналды.
Бұл Túrkistan-ды азулы басылым етеміз деген сол тұста қазақ елінің ақпарат құралдарына басшылық жасаған Алтынбек Сәрсенбайұлының жоспарының бірі болса керек.
Қалағаң дегенде осы басылымда қызмет еткен қазақтың қаншама жақсы-жайсаңдары еске түспей тұрмайды. Солардың бірі де бірегейі ағаның жанына жақын рухани інісі, қазақтың көрнекті қаламгері – Дидахмет Әшімханұлы еді.
Ағалар салған абыройлы жолдан айнымауды, аманатқа қиянат жасамауды ойлап, Túrkistan-ды сол биігінен түсірмеуге тырыстық.
...Túrkistan газеті тек таза тиражбен жұмыс істеп келген болатын.
Қалтай аға Үкіметтен жаңа газетті бекітіп алды. Біз сол жылдың 28 желтоқсанында Turkistan деген атпен алғашқы санын жарыққа шығардық.
Шәкең басқарған Túrkistan газеті бірден қоғамдық-саяси оқиғаларды алдыңғы лекке шығарды.
Айтпақшы, мен фотожурналистен бөлек, баспадан шыққан газеттерді таратумен де айналыстым. Ол уақытта менің жеке көлігім болғандықтан, басшылық басқа көлігі бар жұмысшы іздегенше, бұл іске мені жұмылдыруды жөн санады.
Бұл – Túrkistan-ның ғана емес, еліміздің де осы отыз жылда жүріп өткен жолының жылнамасы.
Мен Америкада өмірімнің жартысын өткізіп жатырмын. Келесі жартысы қайда өрбитінін білмеймін. Елге тартпайды емес, тартады. «Ауылдан адам кеткенмен, адамнан ауыл кетпейді» демекші, мен Қазақстаннан кеткеніммен, Қазақстан менен кетпейді. «Еліңді, жеріңді, тіліңді ұмытпа» деп санама құйған ата-анамның тәрбиесі қаныма сіңіп кеткен. Оңтүстік өңірде өскенім де рөл ойнайды.
Альфред Хичкок «Ұлы фильм жасау үшін үш нәрсе керек: сценарий, сценарий және тағы да сценарий» деген екен. Бір өзі кинорежиссёр, продюсер, сценарист болған талантты киногер сценарийге ерекше мән берген. Бұл қанатты сөздің мағынасы жаңа ғасырда да өзгерген жоқ. Керісінше маңызы артып, жаңа сипатқа ие болды. Кино адамзаттың қолындағы теңдессіз қаруға айналып отыр.
Енді қазақстандықтар Оңтүстік Кореяда заңды түрде жұмыс істей алады. Жақында Еңбек және халықты әлеуметтік қорғау министрлігі екі ел осы мәселеге қатысты келісімге келгенін мәлімдеді.
Журналистер шығармашылық адамы болғандықтан оларға еркіндік ауадай қажет. Не жазамын, не түсіремін десе де өз еркі.
Бірнеше жылдың жүзі болды «Қара қаншық» – Мұхиттың әні» деп өзеуреген топ тоқтар емес. Анығында, бұл – еш дәйегі жоқ бөстекі сөз!
1994 жылы жарыққа шыққан халықаралық Túrkistan әлі күнге дейін бұрынғы биігінен төмен түскен жоқ.
«...Сондағы менің ойым, мақсатым не? Білесіңдер ме? Қалған өмірімді жазумен, ізденумен өткізбек болғам. Сол ойымды, тапқанымды жазып, кейінгіге қалдырмақ болдым. Өз заманым үшін жазғаным жоқ. Келер дәуірдің адамы үшін жаздым. Адамның арты бүгінгілер емес, кейін де келешек те бар. Өмір жаңара бермек, өмір жаңасы – адам тазара бермек... Тарихтың алтындай тазасы, алмастай асылы жаңа дәуірдің іргетасы болмақ. Сол іргетастың бір керегіне жарарлық тас сынығын таппақпын, соны жазбақпын».
«Бұл елде түгім жоқ. Тұратын жерім анау. Орысша бір сөз білмеймін. Ата-анамның ақшасы жоқ. Қиналып кеттім» деп отыра кеткенім жоқ. Үнемі ұмтылыс үстінде жүрдім. Сан тарау жолдың ішінен дұрысын таңдай білдім. Айтпақшы, елге деген ең үлкен алғысым – алты жыл тегін оқыдым.
Онлайн банкингпен аударылған ақшаны тексеру – заңсыз кәсіпкерлікті көлеңкеден шығару үшін қолданылмақ шара.
Túrkistan-да ел мен жер тарихына қатысты материалдар, әлеуметтік мәселелерге қатысты өткір мақалалар жиі шығып, аз уақытта жұртқа танымал басылымға айналды.
Әдебиет, өнер, руханият саласын қолбала ойыншыққа айналдыру – жымын білдірмей айтқанда, жауапсыздық деген жалғыз ауыз сөзден артық болмайды.
"Сөздің шыны керек, осы жоба барысында әлем бойынша қандас бауырларымыздың ерекше қолдауына ие болдым. Сол үшін барлығына шексіз алғысымды білдіремін!"
Биыл елімізде жалпыға бірдей декларациялаудың тағы бір кезеңі басталады.
Шекаралық аудандардың барлығына ортақ мәселе – жолдың сапасыздығы, көп ауданда, әсіресе, ауылдарда жол ойқы-шұйқы, қырық жамау. Алыстағы ағайын интернеттің қызығын көре алмай отыр. Әлеуметтік нысандар жеткіліксіз.
Túrkistan газеті. Газет қазір аға қалыптаған нұсқасынан да жанданып, жаңара түскен. Ойы ширап, бойы нығайған. Отызға толып, ордасы кеңейген. Меніңше, баяғы балғын басылымды қанатын қатайтып, ел сөзінің мінберіне айналдыра білген шымыр шәкірттеріне Қалтай ағаның рухы риза болуға тиіс.
Аралды тоталитарлық КСРО-ның ашкөз, нойыс саясаты өлтірді. Ал сол келеңсіз бастама соңғы 30 жыл бойы неге ары жалғасты?